ԹԻՌ
185
ԹԻՌ
աշխ. Երզն. մաթ. Տոմար,
երկնաթռիչ
Փարպ.
քաջաթռիչ
Մծբ.
երկրաթռիչ
Վանակ. յոբ.
երագաթռիչ
Յճխ.
թռչնագիր,
թռչնաբուծու­
թիւն
(
նոր գրականի
մէշ)։ — Այս
արմատի
Հետ
միանում են նաև Հետևեալ
ձևերր.—
|>ւ՚|>ոել
«
թռչկոտելով
երթալ» (կաքաւի Հա֊
մար ասուած) Սեբեր.
թռթռել
«
մայր
թռչունի
թռվռալը
ձագերի շուրջը» Լաստ, մ.
թռթռալ
«
սրտի թփռտալը»
Փիլ. այլաբ.
թրթռումն
«
լոյսի
ճօճիլ կամ ծածանիլը» Առ որս.
թՐթո–
րական
«
սրընթաց»
(
կառքի Համար ասուած)
Սեբեր,
թրթրակ
«
շուտ դարձող, ճարտարա֊
խօս
(
լեզու)» Աոչ. 47, որոնք բոլորն
էլ
թիո
կամ սղուած
թիր
ձևի կրկնականներն
են.—
թիթ ե ռ ն
«
թիթեռնիկ»
(
տե՛ս
վերր
առան֊
օին), որ կազմուած է
թիռ
արմատի
*
թե ռ
ձայնդարձից
կրկնութեամբ, իբր
*
թէթեոն^>
թիթեռն,
կրկնութիւնը աւելի
յայտնի
կեր­
պով ցոյց են տալիս գա
լա
ռա կանն ե րից Վն.
թռթռնէկ
և Խրբ.
թռթռ ա գ
(
իբր
թռթռնիկ,
թռթռուկդ,
րստ այսմ
թիթեռն
բուն նշանա­
կում է «թռչկոտող»։
—(
Յ՞եր,
այս բառի առա­
ջին նշանակութիւնն էր «թռչունի
թև, փե­
տուր», որթռչելու գաղափարի Հետ անձուկ
կերպով կապուած է, իմաստի
ընդարձակ­
մամբ կամ փոխաբերութեամբ
այնուՀետև
բառս ստացաւ «տերև,
կողք, կողմ, թերի»
նշան ա կութիւնն եր ր.
—
թեո
«
փետուր»
նշա֊
նակութիւնր
պաՀուած չէ
Հայերէնի մէջ
(
ունի միայն
յոյնը),
թեր
«
տերև»
մնում է
միայն գաւառականներ
ում (տե՛
ս
թերթ
բա­
ռի տակ), իսկ
թեր՝
մնացեալ
նշանակութիւն֊
ներով աւանդուած է ոսկեդարեան գրակա­
նութեան
մէջ (տե՛ս վերր
թեր
բառր
առան֊
ձին), նշանակութեան
զարգացման
ճիշտ այս
պատկերն է ցոյց
տալիս
սանս,
բշ1
<ՏՅ–
«
թռչունի թև, ուս, և կողմ, կէս».Հմմտ. նաև
թրք՛ գօ\ «թև, մարդու բազուկ», որ %արա–
բաղի բարբառի մէջ դարձել է
ղօլ
«
կողմ»,
էս ղօլը
«
այս կողմը»,
էն ղ օ լ ր
«
այն
կողմը»,
մէօ՚ղօլ
«
մէջը» (իբր
մէջ + ղօլ), քաժղօլ
«
վա֊
րր» (իբր
ք ա շ - Լ ղ օ լ յ , սւիւղղօլ
«
դուրսը»
(
իբր
ղ ո լ ր ս - ք ղ օ լ ^
ևն. Հմմտ. նաև Շտ.
վըր թիվին
իջկեյ
«
աչքի պոչով
նայիլ,
այսինքն՝ թևի
կամ
ուսի վրայով
կողմնակի
Հայեացք
ձը֊
գել»։
— (
Փերթ
(
տե՛ս նաև առանձին)
կազ­
մուած է վերի
թեր
արմատից՝
թ
մ առնիկով,
բոլոր նշանակութիւններն
էլ բխում են փո­
խաբերութեամբ
նախաւոր «վւետուր»
իմաս­
տից։
— (
թիթ ե ղն
որ «մետաղի բարակ
թերթ»
նշանակութեամբ
կցւոլմ է
թերթ
բառի հետ,
իսկ
«
թիթեռնիկ»
նշանակութեամբ
(
տե՛
ս
թիթեռն
բառի տակ) կցլում է
թիթեռն
բառի
հետ։ Երկու նշանակութեամբ
էլ կրկնական է
և ծագում է
թիռ
արմատի
թիղ
կամ
թեղ
ձայնդարձից, իբր
*
թ է թ ե ղ ն > թիթ եղն ; —
Ըստ
այսմ արմատր
ներկայանում է
հայերէնի
մէջ
թիռ, թիր, թեռ, թեր, թեղ
ձևերով՝ պարզ
կամ կրկնուած և կամ
թ
աճականով
աճած։
֊
Բնիկ
հայ բառ՝
Հնխ.
թէշք–
արմատից,
որ կանոնաւորապէս
տալիս է
թեր
(
կամ
թեո^,
մեր ամենից մերձաւոր ցեղակից
ձևե֊
րրն են յն, 1.ՀՏբՕ. «փետուր,
թռչունի թե,
ծառի
֊–
իւղ կամ տերև»,
ՀՀՀՏթսԼ
«
թռչունի
թև, թռիչ, թռչուն, լողակ,
Հա դուս տ ի թև, սրի
բերան, ծառի տերև»։ Սրանց են կցւում նաև
սանս.
բՅէւ՜Ձ–
«
թև, փետուր», Հձ&ւճ1՝հ–«թրռ~
չուն, թռչող, փախստական»,
զնդ.
թՅէ313էՅ–
ք13–բէ3ք9–յ՚3է–
«
թևաւոր»,
յն.
01
էՕ–1էՏ՚էթ1
–105
«
թև առած», Հբգ.
քշճՅՐՅ,
գերմ.
ք՝6ճ61",
ան֊
դըսք. ք֊-Շէ, անգլ.
Խ Ց Լ Ո Ց ՛ ՝ ,
Հիսլ. 1\զԿ, լատ.
թ6ՈՈՅ
«
փետուր»,
ՅՇՇւթԱտք
«
բազէ» ( = սրա­
թև), կիմր.
ՅէՅՐ
«
Հաւեղէն»,
Հսլ.
թՇք
/
Օ,
ռուս.
ՈՇբՕ
«
փետուր»
ևն։ Բոլորի պարզական ար֊
մատն է Հնխ.
թ շ է ֊
«
թռչիլ».
Հմմտ. յն.
118
X0(1.011,
Խ-ԼՕր-ղ. «թռչիլ»,
ոօՎ
«
թռիչ»,
•7
.0
X7^6;
«
թևաւոր», սանս.
թՅէտէԼ
զնդ.
թՅ –
է31է1
«
թռչում է», կամիս.
թշէՅՐ
«
թև» ևն։
Հնխ.
թէշւ՜–
աճած է
թշէ–
պարզականից՝
V
մասնիկով,
նոյնի
Հ\֊ով աճած
ձևն է ցոյց
տալիս լտ.
թՇՈՈՅ < "թշէտՈՅ * բ շ է Ո Յ ,
ինչպէս
և իռլ.
6
Ո
«
թռչուն»,
կիմր,
6
էո
«
թռչուն»,
հ շ ֊
ԺՅՈէ
«
թռչող» ևն
(
Ա ՚ Յ
1
Ճ 6 573,
801
ՏՅՇզ821,
776,
1
<1ս§6
133,
ԲօԽւ–Ո>՛
2, 20,
Տ ա Ծ ս է –
^16ւ116է 717) :
Հնխ.
թէ61՜–
արմատի
երկար
թ է ց յ –
ձևից է Հյ.
թիր (թիո.),
իսկ Հնխ.
թէշ1–
աճականից է Հյ.
թեղ,
որի Համ ապատաս֊
խանն է յն.
ք-էւ/֊Օ՝՛
«
թեթև փետուր, բըմ–
բուլ, աղուամազ,
թռչունի թև, ծառի տերև»
(
Ց օ ւ տ Յ Շզ
820)։
ՏԸՒՄ
6
Ճ61",
ւհՇՏՅԱւ՜.
46
արաբ.
յ, -
է՜Յ՚ք
ձևից է Հանում։
աՅթւ՜օէհ, ձտ13
բՕ–
Fonds A.R.A.M