ցի և
թէ
չլինիցի»
բացատրութիւնը,
կրկնս։֊
կանի երկրորդ
եզրի մէջ
ե
ձայնաւորր դար­
ձել է
ու.
հմմտ.
սպաոսպուո, խարխուլ,
խաղհախուղհ, ժանտաժուտ
ևն։ Կայնաև
վրաց.
օ ՚ յ յ թու
ձևր. ինչ.
("«
յշ թոլ.
((
մի՞­
թէ»,
օ>՝յյ օծօե թոլ արիս
«
եթէ կայ»,
օ5«յյ
օ(^)ծ թու արա
«
եթէ ոչ», \>–
Օ՝,<Հ)Ո
սաթուո
«
պայ­
մանական», ՀզօոՀգո
ոլթուո, <յյևձօ5՚ո)ո ուսա–
թուո
«
անպայման»,
յօօօ՚ցշծօ գաթուեբա
«
կասկածելի
դարձնել»։
Թերևս հայ գալա–
ռականների մէջ էլ կար այս ձևր և Եզնիկ
սրանից է վերցրել իր
թեթուք ր։
ՆՀԲ լծ. թրք.
ւ16Ո6Ո1շ1<
և լտ.
էշՈւՅ^
«
փորձել»։
Վերի
մեկնութիւնս հրատա­
րակուած է նախ ՀԱ 1899, 206,—Հ. Գ.
Նահապետեան,
Բազմ. 1908, էջ 266
կարդում է
ի, թերԱս։
ԹԵԼ, ո
հլ. «թել, դերձան» Ել. լթ.
3.
Երգ.
դ.
3,
զ. 6. որից
ոսկեթել
Ցայտ. ժը. 12. Ոսկ.
յհ. ա.
39.
թելադիր
«
խրատող,
համոզող,
յորդորիչ» Ոսկ. մ. ա.
3,
10.
յհ. բ. Սեբեր.
թելադրել
Ագաթ. Եզն.
թելադրութիւն
Եզն.
(
վերջին
երեքի
համար
հմմտ.
թել բանի
«
խօսքի թելը» Նար.)։ —Նոր գրականի մէջ են
կազմուած՝
անթել, թելաւոր, մետաքսաթել,
մետաղաթել, հեռագրաթել, թելահայս, թե–
լանմւսն
ևն։
ՆՀԲ
թելադիր
բառր մեկնում է «գու­
ցե հիւսիչ
թելոց
բանից կամ տեղեկւս֊
ցուցիչ, իբր
տեղադիր
կամ լծ. յն.
9
տ^7յ–
«
մեղմիչ,
ամոքիչ»։
—
Թել
բառր
Մորթման
2 0
^ 0 22, 80
ցեղակից է հա­
մարում թրք.
էշ1
բառին, որ ընդունում
է նաև Պատկ. Փորձ 1880մարտ, էջ 90֊
91։
Տ շ ե 6 ք է 6 1 0 ^ « 2 8 8 29, 69
թրք. ա
բառից։
իւ\ս\Խ
տե՛ս
թեո։ ԲշմՇք Տ ք Ո ,
Հայ. դր.
լեզ. 234
թել
դնում է հնխ.
է6ՈՏ10–
ձևից, հմմտ, սանս.
էՁՈէւ
«
թել»,
իռլ.
է6է
«
լար», կիմր.
ւՁՈէ
«
թել», լտ.
ա ս ա
«
թելերր
ձգտել,
լարել»։ Սր­
բան ց վրայ կարող ենք աւե լացնել
յն.
X^
I
.
Vէ'^
«
երիզ, ժապաւէն», Հեա՝1 «նե­
արդ», սանս.
էՁՈՁ–
«
թել, դերձան», լիթ.
ե՚քաՁՏ
«
ցանց» ևն, որոնք ծագում են
հնխ.
էշՈ–
«
լարել, քաշել»
պարզական
արմատի
զանազան
աճումներից (տես
Աց1ճ6
771)։
Այսպիսի մի աճում էլ կա.
բող ենքհամարել
հնխ.
է6ՈՏ1օ.
Բ
ա
լց
այս բառր պիտի տար
հյ,
*
թիլ
և
ոչ
թել։
ԱձԽ Մ
44,
191
հանգլ.
Ա611ՈՁ,
հիսի
9
յՁ1ա1,
իռլ.
էՅւ1ա
«
ցանց»,
յն. Հօճձէէ՚Ո
«
կծիկ»։
ԳԻՌ.֊Ալշ. Հճ. Մշ. Ջղ. Սլմ. Աչ. Վն.
թել,
Ախց. Երև. Խրբ. Կր. Ննխ. Շմ. Պլ. Ռ. Աեբ.
թէլ,
Ասլ.
թէ՛լ,
Ագլ. Գոր. Զթ– Ղրբ– Մկ. Մրղ.
Ոզմ. Տիգ. Տփ.
թիլ.
բոլորն էլ նշանակում
են
ընդհանրապէս
թել. իսկ Ննխ. միայն
«
մե­
տաղնա յ թել»։ Նոր բառեր են
թելատել, թե ­
լատու, թելացու, թելել, թելեցուկ, թելթելիյ,
թելիկ, թե|խմոր, թելքաշ
ևն։
ՓՈԽ.—Հայերէնից փոխառեալ պէտք է լի­
նի պրս. –~Հ–> էշ\ճ «լար, առասան»,
որի ծա­
գումը անյայտ Է. (չի յիշում
Ւ101
՜
ո)։
Հաստա­
տապէս
հայերէնից է թրք–
՚–՛––
5
էշ1
«
թել,
դերձան. 2. լար. թոկ, չուան. 3. նեարդ»,
ո՛­
ճով ասում են
էշ1 06ւ<ա61<
(
բառացի
«
թել
քաշել»)
«
հեռագրել»
(
ըստ այսմ նաև Պ լ,
թիլ քաշել՝
նոյն նշ.),
էշ1 գ9ք1Ձզ
«
սխալիլ»
(
բառացի
«
թել
կոտրել»)։
Նոյն բառից
են
կազմուած
թրք–
ս^"
5
է6ւ1ւ
«
թելաւոր. 2. մի
տեսակ կերպաս»,
–
էՀ^ձճ՚ձ
էշ116ՈՈ16Ա
«
ձարձ–
րիլ, կերպասի
թելերր
դուրս
գալ», –
<
^–^–
Հ
–
161–
բՇէ1շ
«
նորահարսի
ոսկեթել
քօղ»։ Թուր­
քերէնի միջոցով
մեր բառը տարածոլած է
շատ ուրիշ լեզուների
մէջ. այսպէս՝ քրդ–
Ս–՛–
1
տ1
«
մետաղեայ
թել.
ք 11
կ՚ձա\\ձ\»,
է
՚6
ւ
«
հե­
ռագիր» (տե՛ս Աճառ. Հ\ՏՆ
1 6, 368) ,
խրվաթ.
էշԱ,
սերբ.
էՇւՁՈւ,
նյն.
Տւ.1
«
թել», ալբան.
էշ1,
բուլղար.
էտ1
(
^6,
էՇւյ՚ՕՏՁՈՁ
«
թել», լեհ.
էէԽյ՝, էշ1շէ, է^՚Խէ
«
մի տեսակ
թանկագին
կերպաս»,
Ճշ1 IX,
ճշԱսւ՜Ձ,
ճտ1սէւՀԶ
«
նոյն
կերպասով
շինուած զգեստ», գնչ.
էօ111տ–Է
>01՞1
«
նորահարս (որ գեռ կրում է ոսկեթել
քօզր)»։
Բայց ուղղակի
հայերէնից է բոշ.
թել
«
թել,
ւ՚ձձ&ո»
(
ք ւ ո ( ± , Օա Տ բ ւ ՜ Ձ օ հ շ ՃՇՐ ճաւ. 2ւգ6Ա–
Ո61",
Յա,
1907,
էջ 123),֊Ըստ
ՒԱ–
Ձ6
1
ւէշ–
ՕաքՇոհՕքՏէ–,
ի
Ա 2 ա
27(1913),
էջ 131
(—
ՀԱ 1913
, 446
)
թրք. բառը ուշ ժամանա­
կի փոխառութիւն է և ըստ \\<>ւճ1օ11–ի բառա­
րանի գտնւում է միայն Օսմանեան,
Ատըր֊
սլատականի և Խրիմի
բարբառներում, այ­
սինքն ճիշտ այնպիսի տեղեր, ուր կար հոծ
Fonds A.R.A.M