87
ՒՀ1Ա^6 160, ԲօԽա ^ 2, 47)։
Այս բառերը
ծագում են հնխ.
բ6ր1<–
արմատից, որ սա֊
կայն չէր կարող տալ հյ.
հերկ,
ուստի վեր­
ջինիս համար ենթադրւում է հնխ.
բ 6 ք § –
ձևր.
(
հնխ.
բՏ1–1(–
պիտի տար հյ. ՚&Խգ)։
Միևնոյն
ժամանակ կայ հնխ.
բ61՜1<՚–
արմատր, որ
նշանակում է «պատռել,
ճղել,
ճանկռել,
փորփրել»
(
հմմտ. սանս.
բ Յ ք Ը Յ Ո Յ –
«
ճեղք,
փոս», լիթ.
թ ք Յ բ Յ ք Տ 2 3 Տ
«
փոս» ևն. VI
8
ւ
\
ձՇ
600,
ԲօԽ ա ^ 2, 46)։
Արդ՝ ոմանք այս եր­
կու
խմբի բառերր
միացնում են, րնդհ. ար֊
մատր դնելով հնխ.
թ 6 1 ՚ 1 < ՚ .
այս պարագային
հա յերէնր
դուրս է մնում, որովհետև հնխ.
բՇՀճ՛–
տալիս է հյ.
*
հեա–.
ուրիշներ
հենց
հայերէնը
հիմք բռնելով՝
մերժում են միաց֊
նել երկուսր, որով մնում է հյ,
ճերկ Հ
հնխ.
թ < 2 1 ՜ § – < բ 6 1 ՛ . ։ ։ –
Հ ի ւ բ շ – 467։
նՀԲ
լծ.
երկ , ե ր կ իր , ա գ արակ, ճ ե ր ձ ։
՝
ԱքաճւՏՕհ.
30
ե ր կ ի ր
բառի հետ։
ԼՅ(*.
Սւ՜§6Տ0հ. 899
տատանւում է անգսք.
ք ^ ւ ՜ հ յ ՚ Յ Ո
«
վարել, հերկել»,
հյ.
հ ե ր ձն ո ւ լ ,
յն,
Տ ^ Տ է 7 ,
լտ.
Տ ս 1 Շ Յ ք 6 ,
ինչպէս և լիթ.
աԱա,
լտ.
ս10ԱՏ
«
վէրք»
ձևերի
միջև։
ձ.
1
<սհո 2\^Տ 2, 135
լտ.
տս1շստ,
անգսք.
Տս1հ,
յն.
եճ՜ձձզ
«
քաշել, ա֊
կօս», Հիւբշ. ԽՈՂ.
Տէսճ.
էջ 39 տուաւ
վերի մեկնութիւնր։
Տէրվիշ. նախալ. 107
հնխ.
\
քՅք1<
«
պատռել,
քաշել,
հերկել։
արմատից է դնում
զնդ.
V ^ 3 € ,
յն.
Տ
/,7.0
>.
օձճօւՀ «ակօս»,
տճ՜ՀՕ;
«
վէրք», լտ.
Ա1ՇԱՏ,
լիթ.
VI 11<;էI,
սանս.
V
^^^Յ
«
արօր»
և
հյ.
ո ե ր կ Յ
Հիւնք.
ե ր կ
բառից։
Այս­
պէս նաև Գազանճեան,
Արևել. մամ.
1902, 76։
Սրմագաշեան,
Արմէնիա
ռում.
հ 6 Ր § հ 6 1 ւ 6
և թրք.
հՇՀ§շ\&
«
ձիերի
երամակ»
բառերի
հետ։
Մւձ\.
՝
աձ.–Ա^.
129
հայ. կ-ի պատճառով չի
ընդունում
վերի
մ եկնութիւնր և ուզում
է միացնել
հ ա ր կ ա ն ե լ
բայի հետ։ Մառ
1\
ձԱ 1911, էջ 144լագ.
ՕՃՅՏԱԱ
«
հեր­
կել»
բայի հետ (արմատր
\
Յ
51
<) : —
1
հ 0 Ո 1 3 Տ Շ հ 6 ե , 06Աէ. Աէէ6.3է.
1883,
էջ
1254
ուզում է տեսնել
Պրոպոնտիսի
17
տթ
՜
Հ(Ա171
տեղանուան
մէջ։
ԳԻՌ.–Ախց. Երև.Կր.
հէրկ. հէ ո կ է լ ,
Ալշ.
Մշ.
հե ր գ , հ է ր գ ե լ ,
ննխ. Ռ. Սեբ.
հէ ր գ է լ ,
Ասլ.
հ է ր գ է լ ,
Խրբ.
հ է ր գ իլ ,
Սվեդ.
հ ի ր ղ ի լ ,
Զթ–
հ ի յ գ ի լ , հի ր գ ի լ ,
Ռզմ.
խ է ՚ ւ - կ ի լ ,
Մկ.
ի փ ո կ ի լ ։
—
Գրական
լեզուի մէջ
հ ե ր կ ե լ
և
վ ա ր ե լ
հո­
մանիշ են, բայց գւռ.
վ ա ր ե լ
նշանակում է
«
հողը վարել՝ անմիջապէս
յետոյ
ցանելու
համար», իսկ
հ ե ր կ ե լ
նշանակում է «վարել՝
1—2
տարի
յետոյ
ցանելու համար» (Ազգ.
հանդ. Գ. 372)։ Այս պատճառով
էլ
վ ա ր ե լ
Ղրբ. նշանակում է պարզապէս
«
ցանել»։
—
նոր բառ է
հ ե ր կ ո տ
«
երկամեայ
հերկած
արտ», որկազմուած, է
հ ե ր կ
–
ք
–
ուոք
բառե­
րից,
ինչպէս
ցոյց է տալիս հոմանիշ
հ ե ր –
կ ա յ ա ղ ի
ձևր, որ կազմուած է նոյնպէս
հ ե ր կ
–\–
թրք.
3
^37
«
ոտք»
բառերից։
ՓՈԽ. — Վրաց.
ց ծ ^ ր ւ ց օ հ օ ե ր է ՜ ո վ ա նի
«
ա֊
բօր»,
36
^.136» ե ր ք ո վ ն ա
«
հերկել»,
3
<՝ցծյ՚ց6ց
մ ե ե ր ք ո ւ ն ե
«
հերկող, երկրագործ,
մշակող»;
՚
Յ ց Յ ր ւ ց ծ ^ ՚ յ յ հ ֊ ւ շ ե մ ո ե ր ք ք ո ն ա , Յ օ դ յ - ծ ^ Տ » մ ո –
ե ր ք ո ւ ն ա
«
մշակել,
հերկել»։
( —
Լ Յ Խ Ո
8
Տ Լ
29,
^ 88, էջ 147 վրացի բառը ցեղակից է
դնում անդի շճճ-ձս «հերկել»
(–
ճս
աներևոյ–
թի մասնիկն է)բառին, հիմնուելով
մի ձայ­
նական
օրէնքի վրայ (վրաց.
^3
*
Վ =
անդի
I,
որսակայն վերջնական
չէ)։
—
^՝ՐՔ– Գ֊"–.
Ե.դ. էնկ. Կր. Կս. Սեբ. Տ. (ինչպէս նաև էնկ.
և Կս. թրքախօս
յունաց մէջ)
հ Շ ք ք յ
«
հերկ»,
հ 6 Ր § 6է1Ո61<
«
հերկել»,
օր.
է31
՜1379
–161՜
§ 6 է ֊
ճ\ա
«
արտը
հերկեցի»
(
հմմտ.
էնկիւրիի
թրքախօս
հայոց մէջ՝
հ է ր կ է թ մ է ք
«
Հերկել»)–
Հ Ե ՐՀ Ե Ր
«
բուրդ գզելու երկաթեայ սանտր»,
որից
հ ե ր հ ե ր ե լ
«
երկաթէ սանտրով
սանտ֊
րել». երկուսն էլ միջին
հյ. բառեր
(
նորայր,
Բառ.
ֆր.
էջ 200),
ՀԵՐՁ, (ի
հլ. ըստ նՀԲ, բայց առանց վկա­
յութեան)
«
ճեղքուած»
Վեցօր. «ճեղք, ծերպ»
Ոսկ. ճառք 901, էմբ. իմ. որից
հ ե ր ձ ի հ ե րձ
«
պատառ պատառ»
Ուռհ. 317.
հ ե ր ձ ն ո ւ լ
«
պատռիլ, ճաքիլ» Գծ. ա.18.
հ ե ր ձի լ , հ ե ր ­
ձ ա ն ե լ , հ ե ր ձ ո ւ լ
«
պատռել,
ճեղքել» ՍԳր.
«
անդամահատել»
Ոսկ.բ. կոր. յհ. բ. 11.
Եւս. քր. «երկպառակիլ»
Ոսկ. յհ. բ. 12.
հ ե ր ­
ձ ա տ ե լ
Կիլրղ. ղևտ.
հ ե ր ձ ո տ ե լ
Վրք. հց,
հ ե ր –
ձ ո ւ ց ա ն ե լ
Խոր. հռիփ.
հ ե ր ձ ո ւ մ ն
Կոչ.
8
ե ր –
ձ ո ւ ա ծ
ՍԳր. Եւս. պտմ.
հ ե ր ձ ո ւ ա ծ ո ղ
Տիտ. գ.
Fonds A.R.A.M