63
արմատը
նշանակում
է նաև
((
հմայեի
կա֊
խարդութիւն
անել, գուշակել»,
որիյյ
ճ ա Ր ց ո լ կ
«
կախարդ»
ՍԳր. Կոչ.
հ ա ր ց կ ո ւ թ ի ւ ն
Ոսկ. ես.
հ ա ա ա հ ա ր ց
«
սերմերով
հմայող»
Ոսկ. ր.
տիմ.
ր, և տիտ.
հ ա ւ ա հ ա ր ց
«
թռչուններով
գուշակութիւն
անող»
Օր. ժր. 10. ր. մն. լգ.
6,
գ ե տ ն ա հ ա ր ց
Ոսկ.
ես.
մ ե ռ ե լ ա հ ա ր ց ո ւ թ ի ւ ն
Կոչ. (իմաստի
զարգացման
համար
հմմտ.
վրաց.
Յ յ օ ա ե - Յ
0
մ կ ի թ խ ա վ ի
«
հարցուկ,
վհուկ»,
թուշ.
^օաէած
կ ի թ ի ա ր
«
դիւթու­
թիւն»,
երկուսն
էլ
յ օ օ ե
կ ի թ ի
1
«
հարցնել»
արմատից
)։
–
Բնիկ
հայ բառ,
որ ճոխ
ձևերով
պահ­
ուած
է նաև
բազմաթիւ
ցեղակից
լեզուների
մէջ։
Հնխ,
արմատն
էր բքՇճ՛–
«
հարցնել,
խնդրել»,
որի
ձայնդարձներն
էին
Հ)ւ՝օ\ւ–,
ԲՀԿ.՛–, աճական
ձևր
*
թ
յԱ
՚–
տ1<՛–*
Այս
չորս
ձևերից
(
ինչպէս
նաև
ամբողջական
թ6Ր61< -
ձևից) յառաջացած
են՝ սանս.
բ ք Յ Շ Ո Յ –
«
հար­
ցում,
ծանօթութիւն,
հակառակութիւն»,
բ է Օ ֊
օՒաէւ
«
հարցանէ»,
թ լ է ՚ Ո Յ
«
հարցում,
խրն–
դիր», հինդուստ.
Ա
–
յ
– »
յ
.
յ
բ ս Շ հ Ո Յ ,
պալի
բ Ա ՚ Օ Ո ւ ,
գնչ.
բ Ա Շ Ձ Հ ՚ Ձ ,
բ Ձ Օ Ձ \ ՚ Ձ
«
հարցնել»,
քուչ.
Ձա–ե1Ձւ<–ՁՈէ6
«
առանց
հարցնելու»,
զնդ.
>^
>
>>
յ
^լկ
0
յ
Բ91՜9ՏԶ1է1
«
հարցանէ»,
Ո ՜
յ
Տ Ո Յ
«
հարցում»,
հպրս. ՀգՀ
^
ք | ^
» –
| յ |
•
ձբ^Տճա
«
հարցրի»,
պՀլ.
լ– ֊ ֊ &
*
յ յ
)
օ
յ
բ 1 Մ Տ 1 է Յ Ո
«
հարցնել»,
)
^–(յՕ
֊
է
;
յ
(
–
յ
բԱ1՜–
Տ1ՏՈ
«
հարցում,
Փուրսիշ»,
պրս,
Ս յ Ա . ^ յ
բ1ՄՏ1(ՅՅՈ
«
հարցնել»,
քրդ.
թՅքՏւՈ,
աֆղան.
բսճէշ՜ճՁւ,
օսս.
ք ց ք տ ս ո , քՅքտխ,
բե
։
ուճ.
բ ՚ ս ւ – –
Տ ՚ 3 7 ( « 0 1 - Ո §
299),
յն.
Ոտօ–1է0ն^օ;
(
հնխ.
Բ1՜01<՚0Տ)
«
մարգարէ»
(
այն
է
«
աստուածա­
հարց»,
հմմտ.
հյ.
հ ա ր ց ո ւ կ
ևն). լտ.
բւ՜ՑՕՕւ–,
բւ՜ՕՇՕ, բ Օ Տ Շ Օ
(
< * բ 0 1 ՜ Օ ՏՕՕ)
«
ուզել, աղա­
չել,
խնդրել,
պահանջել»,
թ1՜6\
«
աղաչանք»,
գոթ.
ք ք 3 1 հ Ո Յ Ո
«
հարցնել»,
հբգ.
ք ք Յ ց ո
«
հարց»,
ք շ ր ^ Օ Ո
((
խնդրեր),
ք օ Ր Տ Շ Յ
«
հարց,
խնդիր»,
ք օ ք Տ Ը Օ Ո
«
հարցնել»,
մբգ,
\
Դ Յ § 6 Ո ,
հոլլ.
V ^ Յ § ^ Ո ,
գերմ.
ք ր ց ^ 6 Ո
«
հարցնել»,
^ Օ V -
Տ 0 Ո 6 Ո
«
հարցափորձեր),
հիսլ,
ք ր 6 § Ո Յ
«
հարց­
նել»,
անգսք.
ք ո ^ Ո Ձ Ո
«
հարցնել»
(
ՒՀ1ս§2
152),
հիռլ.
1
աա–օհօ1Ո– 31՜0
«
փոխադարձ
հարցում,
բարև»,
ւ ա ա - շ հ օ ա - Ձ Մ Շ
«
հարցա­
նէ»,
միռլ.
31
X0
«
աղաչում
եմ»,
հկիմր.
ՁՈ։հՅք
«
հարցնել»,
հսլ.
բՐ0Տ1է1
«
աղաչեր),
ռուս,
ո բ օ ա ^ , ո բ օ օ ա ե
«
խնդրել»,
շ ո բ օ օ ա տ
«
հարցնել»,
լիթ.
թքՅՏ^է.1,
լեթթ.
բ ք Յ Տ Ա , թքՅ–
Տւէ
«
աղաչեի
խնդրել,
պահանջել»
ևն։ Հնխ.
թւ՜61<՚–
արմատր՝
պարզ
«
խնդրել,
հարցնել»
նշանակութիւնից
դուրս, մասնաւորապէս
նր–
շանակում
էր նաև
«
ամուսնութեան
խնդրել,
աղջիկ
փնտռել»,
(
հմմտ.
հնխ.
ա էԺհ–
«
ա–
ռաջնորդել,
տանիլ»,
բայց
մասնաւորապէս
«
տուեր
կին տանիլ»).
և ահա
այս
նշանակու­
թիւնից
են ծագում
լտ.
թՐՕՕԱՏ
«
աղջիկ
հարց­
նող,
աղջիկ
փնտռող,
հարս
ուզող»,
լիթ*
բ61՜ՏԱ, բ1ք§էւ
«
հետր
ամուսնանալու
համար
աղջիկ
փնտռեր),
թ1քտ1^Տ
«
խնդրակ,
ամուս­
նութեան
միջնորդ»
(՝
^Յւ\ձՇ
604, 80
^ՏՅ^^
339, ՚ 1
> Ձ ս է ւ Ո Յ Ո Ո 216, Տւ-ՈՕԱէ֊յՈ<–ւ116է 758,
ԲօԱօ1
՜
Ո>՛
2, 4 4 ) ։
Հայերէնի
մէջ առաջին
նը–
շանակոլթեամբ
ունինք
հ ա ր ց ,
որ ծագում
է
հնխ.
ՕՀ
\
Հ.
–
տԱ
-
աճած
ձևից՝
արմատական
Ա
–
ի անկումով,
ճիշտ
ինչպէս
ունինք
լտ.
բՕ Տ ՇՕ< * բ01՜Շ– Տ ԸՕ »
Երկրորդ
նշանակութեամբ
ունինք
հ ա ր ս ն ,
որ ծագում
է հնխ.
բ ւ ՜ ե ՚ –
ար­
մատական
ձևից՝
հյ.
ն
մասնիկով։—
Հիւբշ.
464։
ՆՀԲ
լծ.
ա յ ց , հ ա յ ց ,
թրք.
ա րզ, արա–
յ ը շ ։
Ուղիղ համեմատեց
նախ
Բ6է61՜Ո՜1.
24, 26,
յետոյ
աաճւտժւ. 22, 46, Օօտշհշ
29,
Ցօէէւշհ. 2 0 ^ 0 1850, 3 5 7
ևն,
Մորթման
20 /
ՈՕ 26, .518
սրանց
հետ
նաև
բևեռ.
ե 1 Մ § Յ ա Յ ա
«
փրկել,
հարկ,
հարցնել»։
Հիւնք.
հ ա ր կ ա ն ե լ
բայից։
ԳԻՌ
Ալշ. Մշ, Աչ,
հ ա ւ ց ը ն ե լ ,
Ախց,
Երև.
Կր. Ննխ, Ռ, Սեբ.
հ ա ր ց ր ն է լ ,
Ասլ.
հ ա ր ց ը ն է ՚ լ ,
Խրբ. Սվեդ, Տփ.
հ ա ր ց ը ն ի ւ ,
Հմշ,
հ ա ր ց ը ն ո ւ շ ,
Շմ,
հ ա ր ց ո ւ նի լ ,
Պլ.
հ ա ր ց ո ւ ն է լ ,
Տիգ.
հ ւ ո ր ց ը –
նէլ,
Զթ*
Տ ա յ ց ր ն ի լ , հ ա ր ց ր ն ի լ ,
Հճ.
հ ա յ ց ր ՚ ն ե լ ,
Ագլ.
հ ր ց ա ՚ ն ի լ ,
Գոր. Ղրբ*
%
Ր ց ն է լ ,
Ջղ–
իւ ա ր–
ց ր ն ե լ ,
Ոզմ.
խ ա ր ց ր ն ի լ ,
Մկ.
խւՈՐցնիլ,
Սլմ,
Վն.
խ ա ռ ց ո ւ ց ե լ ։ —
Նոր բառեր
են
հւ ս ր ց վ ն տ իլ ,
հ ա ր ց վ ն ք տ ե լ ,
հ ա ր ց ք ն տ ե լ ,
հ ա ր ց ո ւ բ ա ր ո վ ,
հ ա ր ց ո ւ մ ս , հ ա ր ց ո ա ։ —
Առանձին
ուշադրու­
թեան
արժանի
է Տփ,
հ ա ր ց ն օ ղ
«
գրբագ»
(
հմմտ,
հյ,
հ ա ր ց ո ւ կ
և վրաց,
մ կ ի թ ի ւ ա վ ի ) ։
Փ / 7 / ն . ֊ ֊ Բ Յ է ք Ա ե 2 Ո ^
ՀԱ
1906,
72
հայերէ֊
Fonds A.R.A.M