204
ՃԿՈ
ճղնակոտոր, ճղքնակոտոր, նղնահան, հղովի,
նղոտնլ, նղուակ, ճղրտել, ճրղտել, ճղրտո–
տել,
ճղճղնուիլ, ճղճղնոտուիլ, ճղք՚ճղքնոտիլ,
ճղօն ճղօն անել, ճղքցու, ճղքնաշատ։
Այս
ձևերից
մի մասը
պատկանում
է
ուղղակի
ճիւղ
«
ոստ»
ձևին
(
ճիւղ, ճիւղն, ճիւղք),
մ ը ֊
նացեալը
գալիս է պարզական
ճեղ, ճեղել
արմ
ատից։
ՓՈԽ,-Քրղ. կայ
ճէօլ
«
հօտ»,
ինչ. Յովհ.
ժ. 16. Ուտէ պրպրն եէք ճէօլ ու եէք շրվան
(
Եւ
եղիցին
մի հօտ և մի հովիւ)։
Այս
բառր
հյ. գւռ.
ճիւղ
բառն է, որ Ալշ. Բլ– Մշ. Վն.
նշանակում
է «հօտ»։ Թէ այս
ճիւղը
վերի
բառն է, հմմտ.
ճիւղ ճանել,
Բլ.
«
գառներր
և ոչխարները զատ զատ խմբերի
բաժանե­
լով՝ այլ ևս արօտավայրից
գիւղ չբերել,
այլ
դաշտի
մէջ յարմար
տեղեր
պահել և այնտեղ
կթել»։
Այս ոճը իրօք
ցոյց է տալիս
որ
ճիւղ
«
հօտ»
բուն
նշանակում է «բաժանմունք»
և
հետևաբար
քրդ. ձևը փոխառեալ
է
հայերէ­
նից։
Փոխառութիւնը
կատարուած
է բաւա­
կան
հին ժամանակ,
երբ հայերէն
ղ
հնչւում
էր դեռ
լ« —
Ոլնինք նաև վրաց.
(
Գուրիացոց
բարբառով)
$*30Ս°
նավլի
«
ճիւղ», հա­
յերէնի՞ց
Էէ
—
Դարձեալ կայ արաբ.
յ
^
յԱ1
«
ձիու,
ուղտի,
այծի,
ոչխարի հօտ կամ
մի խումբ»
(
Կամուս,
թրք. թրգմ. Գ, 169 —
170),
որ կարող
Է քրդերէնի
նման
փոխառ­
եալ
լինել
հայերէնից։
*
ՃԻՓՍ
«
գաճ,
բուռ» Վստկ. 108, 127
(
ճիփս և սիսեռն լեսած. Մուստառ
ընդ
ճիփս
եռացուցած)։
–––
Արաբ. լ յ ^ օ .
գւհտ «գաճի
քար», որ
փոխառեալ
է
յն.
քսփօւ;
հոմանիշից,
որից
նաև ֆր.
§^բՏ6
ևն։ — Աճ,
*
ՃԼԵԼ
«
չափազանց
նիհարութիւն».
նորա­
գիւտ բառ, որ երկու անգամ
գտնում
եմ գոր­
ծածուած
յետին
գրականութեան
մէջ. Որկ–
րամոլութիւնն...
զմարդ
ի ճլէլս ձգէ և վատ­
առողջ պահէ. Տաթև. ամ. 264.
Պակասութիւն
կենդանեաց,
ճլելք,
չորեքօրեայ
տենդի
ևն.
էֆիմ. 291։ Գործածական
է արդի
գաւառա–
կաններում,
ինչպէս՝
ճլերք
Երև.
«
նիհար,
թոքախտ»,
ճլերք ընկնել
Երև. Տփ. կամ
ճլելք
կսւրիլ
Ջղ. «չափազանց
նիհարիլ,
թոքախտ
ստանալ»,
ճլերը տալ
Ղրբ՛
«
հոգին
հանել,
սաստիկ
վնասել»։
= Վրաց.
Յտ5յօ«տյ^°
6
1
ե
ւ
ք
Ւ – Յ օ յ օ ^ Յ
0
ճլեր­
քի
«
թոքախտ»,
որի արմատն
են
ներկայաց­
նում վրաց.
Յ^ՏՏյց մճլե
«
նիհար»,
Յ^շոցո^*
մճլեոոա
«
նիհարիլ»։
—
Աճ.
ճ խ ա լ
տես
ճոխ(ալ)։խ
ՃԽԱՆ
«
ճախճախուտներում
բուսնող
մի
տեսակ
բոյս. լտ.
Ա ԽՁ »
Ռոշք. ունի
միայն
ՀԲուս. § 1879 և Քաջ. Գ. 153,
ՃԽԵԼ
«
ոստուցանել»,
ունի
միայն
Բառ.
երեմ. 198 կտր.
ճխե աց
«
ոստոյց»
ձևով։
ՃԽՄԵԼ
«
տրորել,
ճնշել,
ճզմել» Վստկ. 68.
184,
որից
ճխմիլ
«
ճզմուիլ,
տրորուիլ» Վստկ.
54, 148, 168.
անց. դերբ,
ճիւմեալ
«
ճխլուած,
տրորուած»
Մագ. թղ. 218։
ՃԾՈՏԵԱԼ
«
ճռացեալ»
(
իմա՛
ճիռ դարձած,
չորացած,
կռզած).
ունի
միանյ Բառ երեմ.
198,
*
ՃԿ113Թ, ի-ա
հլ. «մատներից
ամենա֊
փոքրը»
Ոսկ.
փիլիպ. 368 (գրծ.
ճկութաւ).
ճառընտ. Աթան. հց. էջ 428 (սեռ.
հկութան,
որ ենթադրում
է ուղ.
ճ կ ոյթն
ձևը),
որից
ճ կ ոյթամայր
«
մատնեմատ»
Մաշտ, էջ 119.
հնագոյն և ընտիր
ձևն է
ծկոյթ, ո
հլ. Գ.
թագ.
ժբ. 10 –––նորագիւտ
բ. մնաց.
ժ. 10
(
նոր թրգմ.
փոքր մատն).
Եփր. համաբ.
235
(
սխալագիր
սեռ.
ծկոյթոյ).
կայ նաև
ծկիկ
մատն
Առաք. պտմ.
384։
–––
Փոխառեալ է հարաւային
Կովկասեան
լեզուներից,
հմմտ. լազ.
ծ ո ՚ լ լ ո լ էի թի
«
ճը֊
կոյթ».
(
բուն
նշանակում
է «փոքր
մատ»,
կազմուած
է
ծուլոլ
«
փոքրիկ»
և
ք ի ՚ թ ի
«
մատ»
բառերից,
ծ ո ՚ լ լ ո լ
լազերէնի
մէջ սո­
վորական
ձև է. ինչ.
ծո՚ւլոլ բ ո ՚ ղ օ
«
փոքրիկ
աղջիկ»,
ծո՚ւլու դա
«
փոքր
քոյր»,
է՛ի՛ թի
կայ
նաև
ուրիշ Կովկասեան
լեզուներում.
ի
ս
չ.
վրաց.
օօօօօ
թԻ՚թԲ
«
մատ»)։
Հյ.
ծ կ ոյթ
անցած է նախաւոր
*
ծ ո ւ լ կ ո յ թ > " ծ լ կ ո յթ
ձևե­
րից, որոնց յիշատակր
պահում
են դեռ Աղա
Շմ. և Ագլ. իրենց
լ
ձայնով։
—
Մեր
ծ կ ոյթ
և
ճ կ ոյթ
ձևերի
մէջ
ծ
և
ճ
ձայների
փոխանա­
կութիւն ր մեկնւում է Կովկասեան
լեզուների
ձայնաբանական
օրէնքներով,
րստ
որում
ծ, ձ, ց
և
ճ,
շ, չ կանոնաւորապէս
փոխանա­
կում են իրար
վրացի և լազ լեզուների
մէջ։
Fonds A.R.A.M