Հ Ա Ղ
1 4
Հ Ա Ղ
Շ Օ Ա բ
«
մէկ անգամից», արաբ.
յ-օ
֊֊.
էն
«
հարուած. 2. բազմապատկութիւն»,
որից հյ.
գւռ.
դ ա բ ր լ ս
«
անգամ»
(
ննխ. Սչ.),
ո ր բ ի ն
«
անգամին»
(
Երև.), ռուս.
բ Ձ Յ ՚ հ
«
անգամ»,
բուն. նշ. «հարուած, զարկ» ևն։ Հնխ.
բշ1–
արմատը տալիս Է հյ.
ն ե ղ ,
որ թէև աւան֊
դուած լէ գրաբարի
մ էշ, բայց պահուած է
բարբառներում,
նոյն արմատի ստորին
ձայն­
դարձն է
*
բ1–,
որ տալիս է հյ.
ճ ա ղ ։
նոյն
հնխ. բշ\– «զարնել» արմատին է կցւում նաև
յն.
1
Հ0./\ճա
«
ցնցել»,
7.
ԱՃ"Լ0
«
բաղխուեց,
ընդ֊
հարուեց»
(
ՏքՈ0Աէ–^6ւ116է 714,
Բօէօա^
2,
57,
ա
*1
ճ6 5 7 1 ) »
Հիւնք.
Հ ե ղ ի ն Է
յատուկ
անունից։
Վե­
րի
մեկնութիւնը
տուաւ
1
^6ւ116է
(
անձ֊
նական
)։
ԳԻՌ.—Խն.
Մշ.
հ ա ղ
«
անգամ», նաև
Ալշ.
հաղ. —
արմատի
հ ե ղ
ձայնդարձն
են ներկա֊
յացնում
Ալշ. Մշ, Սչ.
հեղ,
Ակն. Ասլ, երբ.
Կր. ննխ.
Պլ. Ռ. Սեբ.
հ ե ղ ,
Տփ.
հ ի ղ ,
Ախց.
յ է ղ ,
Տիգ.
խիղ.
այս բոլորր
ունին ազատ և
անկախ գործածութիւն, որ գրաբարի
մ էշ
չը–
կայ.
ինչ.
աս
հ ե ղ ո ւ , ա ն
հ ե ղ ո ւ ա ն ը , ե ր կ ո ւ
նեղ,
հ ե ղ մ ը , մ է կ հ ե ղ , հ ա ղ
մ ՚ է լ
«
մէկ
էլ»։
Հ Ա Ղ
«
կից> միասին, յար», արմատ առան­
ձին
ան գործածական,
որից կազմուած
են՝
հ ա ղ ո ր դ
«
մասնակից, կցորդ» ՍԳր, Փարպ.
«
մասնակցութիւն»
Դիոն. ածայ,
հ ա ղ ո ր դ ա ­
կ ի ց
Իմ. ժր.
9,
Բ. պետ. ա,
4. 11
սկ.
յհ. բ.
14, 18.
հ ա ղ ո ր դ ե լ
ՍԳր.
հ ա ղ ո ր դ ի լ
«
մասնա–
ԿԷՏ՝ հՕ
ո
ԲԴ Ժ
Ա
ել»
ՍԳր. «զուգիլ,
միանալ,
մերձաւորիլ»
Եփր. ծն. Ոսկ. յհ. բ. 16
հ ա ­
ղ ո ր դ ա կ ց ո ւ թ ի ւ ն
Եւագր.
դ ի ւ ա հ ա ղ ո ր դ
Ոսկ.
մ. գ. 11.
կ ե ն ա հ ա ղ ո ր դ ՅՀ.
կթ.
զ ո ւ գ ա հ ա ղ ո ր ­
դ ո ւ թ ի ւ ն
Պղատ. օրին.
զ ո ւ ա ր ճ ա հ ա ղ ո ր դ
Սանհն. մասնաւոր կրօնական
նշանակութիւն
են ստացած՝
հ ա ղ ո ր դ ո ւ թ ի ւ ն
«
ճաշակ, սրբու­
թիւն»
Մ անգ. Խոսր.
հ ա ղ ո ր դ ի լ
«
հաղորդու­
թիւն առնել, ճաշակուիլ»
Եղիշ, Ս՛անդ,
հ ա ­
ղ ո ր դ ա տ ո ւ փ
Կանոն,
ևն։
նՀԲ
հ ա ղ ո ր դ
մեկնում է
ճ ա մ
մասնի­
կով և կամ
այլորդ...
և կամ
աղակից։
Հիւնք.
ա ղ
բառից
հ ա ղ ո ր դ ։ ^օճՑքՏՇՈ,
Հայ. դր. լեզ. 102 հնխ.
Ձ.\0– արմատից
է հանում, որ գտնում է նաև լտ. Տւ\էՇւ՝
«
միւսը» բառի
մէջ։
ԳԻՌ.-Պահուած
է միայն կրօնական ի֊
մաստով, ինչպէս՝
Ջղ.
հ ա ղ ո ր դ ՛ ո ւ թ ի ւ ն ,
Խրբ.
հ ա ղօ ր դ ՛ ,
Ախց.
Կր. Սչ.
հ ա ղ օ ր թ ,
Ննխ.
հ ա –
ղ օ ր թ , հ ա ղ օ շ թ ,
Շմ.
հ ա ղ օ ր ս ա ւ թ ո ւ ն ,
Ագլ.
Տփ.
հ ա ՚ ղ ո լ ր թ ,
Ակն.
հ ա ղ վ օ ր թ ,
Ռ.
խ ա ղ օ ր թ ո ւ թ ի ն ,
Պլ.
խ ա վ օ Րթ ,
Կմ.
ի ւ օ վ է օ Ր թ
ևն. որոնցից էլ
հ ա ղո ր դ ե լ , հ ա ղ ո ր դ ո ւ ի լ , ա ն հ ա ղ ո ր դ ։
ՓՈԽ.—Ուտ.
հ ա ղ օ ր թ - բ ա է ՚ ս ո ւ ն
«
հաղոր­
դուիլ» (կրօնական
բառ)։
*
Հ Ա ՚ Լ Ւ ՚ , ի
հլ. (գործածուած
է
անեզաբար)
«
որոգայթ, թակարդ. 2. թակարդր
ձգելու
չուան» Առակ. զ. 5, իթ. 5. Ոսկ. մաթ. և ես.
437.
Սերեր.
60.
ասւում է նաև
ի ւ ա ղ բ ք
Ոսկ.
ա. տիմ. ը. և մ, բ. 21. Մաշկ. Յճխ. որից
էլ
խ ա ղ բ ա կ ե լ
«
թակարդի
մ էշ բռնել, վտանգել,
նեղել» Ոսկ, տիմ, էջ 61, Կիւրզ. ի կոյսն.
Զքր. կթ. ճառընտ. (ՀԱ 1909, 216), Գառն.
38,
= Ասոր. և արամ. Հ\
/
^ ճ ՛
Ճ 3 ^ 1 ն
«
չուան,
լար» բառից, ըստ այսմ հին ձևն է
իւաղր
(
< < * խ ա բ ղ ) ,
որից յառաջացել է
հ ա ղ բ
(
հմմտ,
խ ա ղ ո ղ > հ ա ղ ո ղ ,
խ ա ղ > հ ա ղ ) ։
Բառր
բնիկ
սեմական է, որի հետ
նոյն են արաբ.
յ ^
^ ձ Ե 1
«
չուան. 2. պնդել, կապել», ձ)Լ
կւնՁ.\ճ «թակարդ», եթովպ. ^քՀՀ Հ^Հ
է
3
^
«
չուան»,
կճն֊\
«
թակարդի
չուան», երր.
Ճ6ե61
«
չուան, թակարդ», ասուր.
ԷյՁեԱս
«
բռնող»,
Ո Ձ Է / Ե յ Խ
«
թակարդի
չլան»։
—
Հիւբշ.
308։
նՀԲ
լծ.
խ ի ղ բ ։
Հիւնք.
ա ղ բ
բառից։
Ուղիղ
մեկնոլթիւնր
տուաւ
լ\\լ\\\Շ1՝
7, 381,
Ուղուրիկեան (տե՛ս ԳԲ,
էջ
760
և
1405)
արաբ,
ի ւ իլ ա ր
«
ճանկ»
բառին կցելով՝ զուր է կարծում, որ
հ ա ղ բ
իսկապէս նշանակում է «ճանկ», և պի­
տակ
առմամբ
եղել է յետոյ
«
թակարդ»։
ԳԻՌ. — Խրբ.
խ ա խ բ ՛
«
խեղդ, այն է՝ լարով
կամ չուանով պատրաստուած
հանգոյց, որի
մի ծայրից քաշելով՝
մէջն ընկած
կենդանին
խեղդում են», նոյն են նաև Ալշ, Արբ. Բլ՛ Մշ.
խ ա բ ՛
«
հեշտ
բացւող կապ
կամ
հանգոյց»,
որից
օ օ խ ա բ
Ալշ.
Բլ. «աւելի դժուար բաց­
ւող
հանգոյց»։
*
Հ Ա ՚ ԼԻ Կ Ա
«
թեփից
և կեղևից
մաքրուած
հնտեղէն». Եփր. երաշտ. 204 (Ցամաք է մի֊
Fonds A.R.A.M