ՏՈԻՆ
1 6 1
Այստեղ է պատկանում
նաև
ձ ա ն ծ ո ւ լ ա յ
Հի­
մա՛
ձ ՚ ո ւ ն ձ ո ւ լ ա յ )
Խտջ, «կեղտոտ,
փնթի»
(
իբր
ցնցոտաւոր)։
Տ11ԻՆԶՈԻՆԱԿ
«
մի տեսակ
թռչուն»,
գիտէ
միայն
Քաջունի,
9՛.
150.
գործածութեան
տե­
ղը
անյայտ։
Տ 1 Պ Տ ԻԼ
«
ձգնալ». դիտէ
միայն Բառ. երեմ,
էջ
191,
«
յօրանջելու
և ձգձգուելու
ժամա­
նակ
ոսկորների
ձայներ
հանելր»
Ոսկիփ.,
•11'
ՋԵԼ
«
կորզել,
շորթել,
կեղեքել,
գզել»
Պիտ. Փիլ. տես. էջ 21. որից
ց ր ց ո ւ ն
«
պա­
տառատուն»
Վրք. հց.
ց Ր ց ա ե լ
«
բզկտել,
պա­
տառոտել»
Ոսկ. մ. բ. 15. Մագ. ժե.
ձ ր ձ ի տ
«
գիշատիչ,
պատառող,
յափշտակող»
Եղիշ.
ղտ. էջ 188, 189. Վրդն. ծն. պարզ
արմատր
պէտք է լինի
ձիրձ
կամ
ձ ո լ ր ձ
և
ց ի ւ ՚ ց
կամ
ցուրց.
—
տ
զօրացուցիչ
մասնիկ է։ Տե՛ս նաև
ձ ա ր ձ ա տ ։
֊
ն ո յ ն են վրաց.
(3
^(33°՛
Յ ՚ ՚ Տ Վ "
1
Կ
աս
*
՚ ՚ ՚ ՚ ՚
Օ Յ
0
ձր ց ւ | ա
«
կողոպտել,
մերկանալ
յըն֊
չից»։
֊ " ֊
Տ օ ծ ^ Յ
0
՛
ա ձ ա ր ց վ ա
«
կաշին
քերել»,
օ^(ո(ՅՕՏ ա ց ր ց ն ա
«
փորվւորել»,
9
ՕՂ (3 ^ 0 ՝ ՛ ֊ ՛ 3՝՛
մ ռ ց ր ց ն ա վ ա
«
քերել»,
Յոծ^լձՏ–
մ ո ձ ր ց վ ա
«
քերթել,
քերել,
կորզել»,
0
^ ( 3 3 ^ Ս
ա 1
՝ 9
Վ
ա
«
կողոպտել,
շորերը
պլոկել».
բայց
յայտնի
չէ երկուսից
ո՛րն է
փոխառեալ։—Աճ.
Հիւնք. հանում է
ձորձ
բառից։ Աճառ.
ՀԱ 1899, 235 սխալմամբ
ց ր ց ա ե լ
դնում
է կրկնուած
հյ.
ց տ ե լ
բայից։
Բ շ է Շ ք Տ Տ Օ Ո ,
Խ.
Ա.
ճաւ.
Տէսձ. 85, 132
հյ.
ձ ո ր ձ
բա­
ռի հետ հնխ.
շ ՚ հ օ ւ ՜ ց ՚ հ –
արմատից,
հմմտ.
լիթ.
2՝
Մ1<16Տ
«
մկրատ»,
լեթթ.
։
ՈԿ.\ՇՏ «մեծ մկրատ»,
յն.
^ թ Տ Ծ Օ Օ )
«
սրել, կտրել»,
՝
Լ^9
Ա
՝*՛
«
Տ Ի Յ ^ ՛
+ Չ.0Ն
«
պարգև,
ընծայ,
նուէր»
(
մանա­
ւանդ
աստուածներին
ձօնուած
նուէր),
հին
հա յերէնում
չէ աւանդուած,
բայց կայ նոր
գրականում՝
«
գրական
ընծայաբերութիւն,
ճ6(1ւՇՅՇ6»
նշանակութեամբ.
որից
ձ օ ն ե լ
«
նուիրել,
ընծայաբերել
մեհեաններին
կամ
Աստուծոյ»
Ագաթ. (գրուած նաև
ձ ո ւնել
Մագ.
ձռնել).
ձ օ ն ի
«
աստուածներին
արուած
նուէր»
Օր. ժզ. 22. իգ. 17. Եւս. քր.
ձ օ ն ի չ
«
քուրմ»
Խոսր. Ակևռ. Նչ. եզեկ.
ձ օ ն ա ր ա ն
11—488
«
ընծայարան»
Նար.
ձ օ ն ո ւ մ ն
Պղատ.
օրին.
դ ի ւ ա ձ օ ն
Նար. յովէդ, տարբեր
իմաստ
ունի
ձօն
Մխ. բժշ. 37. Ապա թէ չորանայ
ծառն,
չիկայ
հնար որ ձօնիւ
դարձեալ, իւր բնու­
թիւնն
դառնայ
(
իմա՛
«
դարմանելով,
խնա­
մելով, աշխատանքով»,
իսկ
Տ61ճշ1
Մխ. բժ.
§ 114 ըստ
ւ
^ՁՐՏէ
մեկնում է «ինքնին,
ինք­
նաբերաբար»
)։
= Բնիկ հայ բառ՝
հնխ.
§ ՚ ե ս –
արմատից.
հմմտ. սանս,
հ ս , ^ ^ յ*<^ հս^Ձէւ,
^"1 1^1
յ
Ա
՚
™ է ՛
«
Կր
ա
ԿԻ մէջ հեղլով
զս–
հաբերութիւն
անել»,
^ | ^ |
հ ճ է Ր Յ –
«
զոհ»,
| ^
^ 1 յ "
Ւ13\ՂՏ–
«
զոհաբերութիւն
աստ֊
ուա ծներին»,
հ
^ Յ ,
էշվ ւ–\
Ո ^ Յ Ո Յ –
«
զոհ»,
՛
յ օ( հ ս է ճ –
«
զոհուած»,
^ | օ | 7 ՜ հ ճ է Յ է ՛ –
«
զոհաբերող,
քուրմ»,
ղնդ. ք>
^ Յ յ – * ՛ ^ / "
2 3 0
$ . 3–
«
զոհ,
օրհնեալ
ջուր»
(
որից փոխ.՛
հյ.
զո&),
2 3 0
է 3 1 ՚ –
«
քահանայ,
քուրմ»,
յն.
յօ՜կ
«
հոսուն
ջուր. 2.ըմպելեաց
ձօն՝ ի
պատիւ
աստուածներին
կամ
մ
եռեալների
հոգուն
(
ձօնելի
գինին կամ մի ուրիշ
հեղուկ
թ ա փ ո ւ մ
էին ողջակէզից
առաջ և կամ
կաթիլ
կաթիլ
ծորում
մեռելի
գերեզմանի
վրա»,
յՕՀթՕԼ «օրհնեալ
ջուր»,
յսճօգ,
՚/
Օ^եգ
«
հոյզ,
հիւթ, համ»
ևն։ Այս բոլորի
նախնական
ար֊
մատն է հնխ.
§ ՚ հ 6 Ա –
«
հեղուլ,
թափել»,
յե­
տոյ
«
ձուլել»,
որից
յառաջացել
է հյ.
ձ և
(
սրա
հետ ուղղակի
կցուող
բառերը
տե ս
ձև
բառի
տակ)։
Այնուհետև
նոյն
արմատը
ստացաւ
«
աստուածներին
ըմպելիք
ձօնել»
իմաստը և աւելի
ընդհանրանալով)
«
զոհել»։
Հայերէնի
մէջ նոյն գաղափարր
պահուած
է «աստուածներին
ընծայաբերել»
իմաստով,
որ յետոյ նաև անցաւ
Քրիստոնեաների
Աս֊
տուծուն, իսկ այժմ էլ գործածւում
է հա­
սարակ
մահկանացուների
համար։ Հնխ.
շ ՚ հ շ Ա – ^
հ յ .
ձ և
արմատի
ստորին
ձայնդարձն
է հնխ. %'հս–, որ գտնում ենք շատ
լեզունե­
րում։
Սրանից
յառաջացել
է հյ.
"
ձ ո ւ ,
որի
վրայ
աւելանալով
–
ա ւն
մասնիկը
(
հմմտ.
պ աշտ ել, պ ա շ տ - օն
) ՝
դարձել է
"
ձ ո ւ ա ւ ն
ևու
ձայնի
անկումով՝
ձ ա ւ ն > ձ օ ն (Բօ1<Օ.Ո7 1,
563,
ա 3 1 մ 6 325,
ՔօւՏՅշգ
1 0 5 7 ) ։
Fonds A.R.A.M