655
նում
է
^ձյ^^Տպ
՚
ճձ
&
Հւ
«
տիրուհիս»,
^յԱ Ա ^և
Տօ^ւճօէւ
«
ո՛վ
իմ տիրուհիս»։
ժողովըր–
դա՚կան
լեզվով
նույն
բառը
դարձել
է
^Հ––՝
Տւէէ7
«
տիկին», որ այժմ
ընդհանուր
գործա­
ծական է Եգիպտոսում
և Աս՚որիքոլմ
։
Այս
բառն է, որհայերեն
էլ դարձել է
սթի,
ս
ի թ ի ՝
մի խումբ
իգական
անունների
մեջ. ինչ.
"
ի թի խաթուն,
Սըթքուլի
( ֊
հ յ .
Ամէնտի֊
կին),
Սթըլքուլ,
Ս՚ըթըլումամ
ևն
(
ԺԳ.֊֊ԺՐ
դար)։
Հասնելով
Լենին զբադ, իմայդ գյուտ
ր
հաղորդեցի
Ակաղ. Հ. Ա. Օրբելիին, որ լիո­
վին
համաձայն
եց ինձ հետ և
ավելացրեց,
թե
արձանագրությանց
մեջ հաճախ
գրվում
է Սէյդա ն կամ Սէդա, ուր
Է
տառի
պոչը
գոնե ձևապես
պահում է
յ
տառի
հետքը։
37
(39).
Ա Ռ Ա Տ Ի Կ
Հայերենի
ամենաանսովոր
բառերից
մեկն
է, բայց շատ հին, ուղղակի Ե ղարի
ւառաջին
կեսից։
Գործածված
է մի անգամ
Ագաթան֊
գեղոսի մեջհոգնակի
ԳՐ&՛ առատկօք
ձև­
ով,
նոլյնր
Յհ. կթղ. 300 և մի անգամ
էլ
հոգ. սեռ.
սսւաւոկաց
ձևով Յհ. կթղ. 312։
Նշանակում է «առասան
կամ չվան,
որով
հանցավորի
ոտքերն ու գլուխը
պրկում
էին
գելարանի
մեջ»։
Ուղղական
ձևը չէ ա վան դ֊
ված. պիտի
լիներ
աոատիկ
կամ
աոատուկ։
Առնում եմ
աոատիկ
ձևը, որ ինձ
ավելի
հավանական
է
թվում։
Աո.
կամ
աոա
նախդիրով
կազմված
մի
քանի լավ բառեր
ունենք,
որոնցից
հիշենք
հատկապես
առասպել < ա ո ա +
հնխ.
տբ&1
«
խո
սիլ, պատմել»
և
առաստաղ < ա ււ ա +
հնխ
տէշ1
«
դնել,
զետեղել,
բարձրացնել,
կանգնեցնել,
ցից, սյուն)
հենարան»
(
ս ը ֊
րանց վրա ավելի
մանրամասն
տե՛ս
Արմ.
բռ. հտ. է, էջ 90 — 91= տպ. Ա,
253—254)։
Վերոհիշյալ
աոատիկ
բառն
էլ կա՛զմված է
ճիշտ
նույն ձևով
աոա
ն ա խ դի ր
ու^-ք-տի
«
կապ,
կապել»
արմատից,
որ գտնում
ենք նաև
սամետի, կալոտի,
գվռ.
ոոտեն, ոոտիք,
վղտա
բառերի
մեջ. այն է հնխ.
ձ€
«
կապել»,
հուն.
Տ
-
աևն (տես Արմ. բռ. Զ– 892 ֊տպ. Դ
հտ.)։
Վերջահար
–
իկ
ծանոթ
նվազական
մասնիկն
է։
Իսկ եթե բառի
ձևն է
աոատուկ,
ամեն
ինչ
կմնա
նոլյնր,
միայն
վերջահար
մաս­
նիկը
կլինի
-
ոլկ,
որի համար
իբրև
օրինակ
ունենք
աղմ-ուկ =
հուն.
թճ16Ո՜10Տ, արմուկն
հնխ.
Ձա1
<ևն։
38
(40).
ԷՋ, Ի Ջ Ա Ն Ե Լ
Հայերենի
չմեկնված
արմատներից
է։
Նույն
է ռուս.
11,3,11
«
արի, գնա »,
ա ՚ ա
«
գալ,
գնալ»
բայերի հետ, որոնք
զանազան
նախամաս­
նիկներով
դառնում
՛
են ՇՕԱ՚յէ^,
008
X11,
հսլ.
Տ ՚ ե Ո ֊ ա
«
իջնել»,
սերբ.
101
«
երթալ», Տ\ճ «իջ­
նել»
ևն։ Այս բոլորը
ծագում են հնխ.
61, 1
«
երթալ»
արմատից՝
ձ,
ճ\\ աճականով, որ
ավելի լավ ցույց է տալիս
հսլ.
խձօ
«
երթալ
(
ձիով)»,
հմմտ. լտ.
60,
Մ6,
հոլն.
Տւ(Ա,
սանս.
61111, 11
ՈՁՏ,
<Հհնխ.
61
Մ11, 1Ո16Տ,
16
Ոէւ
ք861
–
Ո61<61–
421, 442),
Հայերենի
մեջ, ճիշտ
սլավականին
նման,
պարզ արմատը չէ պահված
իր
չափազանց
կարճության
պատճառով, կա
միայն ճ,
ճհ
աճականով
կազմված
ձևր՝ բարձր
աստիճա­
նի
61
ձայնդարձից,
որ տալիս է «է» (էջ)։
Ըստ
այսմ
հյ.
իջի
ճիշտ
նույնն է ռուս.
11
^,11
ձևի
հետ։
Իմաստի
տարբերության
համար
հ ետ ա֊
ՔԸՐՔՒՐ է ^Ւ1^Լ> "Ր ^ոլսգետի
մեջ
(
Մօտկան)
իջանել
բայը
(
իշՎիլ)
նշանակում
է
«
եր֊
թալ»,
որովհետև
տեղր
լեռնային
լինելով՝
երթալր
իջնել է (Արևելք
1898
նոյ. 19>
Արմ. բռ. հտ. Բ, էջ 1024 ֊տպ. Բ, էջ 119)։
Հին
հա յերենոլմն
էլ տեղի
բարձրության
համեմատ
ասում
էին՝ օր. Այր մի
իջանէր
յԵրուսաղեմէ
յԵրիքով
(
Ղկ* ժ 3 0 ) ։ Ահաւա֊
սիկ
ելանեմք
յԵրուսաղեմ
(
Մտթ. ի, 18)։
Երկու
տեղումն էլ
ելանել
և
իջանել
պար֊
զապես
նշանակում
են
«
երթալ»։
39
(41).
Ա Ր Շ Ա Լ Ո 3 0
Այս
բառը, որ արդի
գրականում
միայն
այս
ձևով է հայտնի,
հին
գրականության
մեջ 11 ձևով է ավանդված,
արջալարջ, ար–
ջալուջ, աջալարջ, աչալուրջ, աջալաջ, ա–
ջալուջ, աջալուջս, աջալոա, աջալոյս, ար–
Fonds A.R.A.M