635
Գալով
հայերենի
դ
վերջաձայնին,
մենք
գիտենք, որ
դ
բաղաձայնր
ռնգականից և
1՝
~ից
հետո
ն՛երկայացնում
է պարզ
խուլ
է
(
ինչ.
Ձ Ո է Յ > ա ն դ
«
շեմք»,
ՅՈէ1>Ր&դ,
6
Ո-
է & ք Օ > ը ն դ ե ր ք ,
ե ՚ ^ Օ Ո է Յ > ս կ ո Ն ն դ
«
շուն»,
ա^էօ > մ ա ր դ
ևն)։ Այսպեսով
հյ.
հ ի ւ ա ն դ
դառնում է հնխ.
թ6Ո
«
ցա\վ քաշել,
հիվանդ
լինել»
արմատի
սո՛վորական
կրկնականի
անցյալ
դերբայի
ձևը՝
բւ–թՈ–էօ
(
հմմտ.
լտ.
§Ղ–§ռՕ,
հուն.
ք11^0Ա.5ււ
«
ծնանել»՝
ք&Ոար֊
մատից
)։
Հունարեն
1
էՏ70|±01,
1.6՝
>(Հ բառերը
Բտճտւ՜–
Տ6Ո
և
Բ՝6ՐՏՏ0Ո
մեկնել ենհնխ.
ՏթՇՈ
«
հյու֊
սել» արմա\տից,
իբր թե «հյուսելը»
մի
դըժ֊
վարին կամ նեղացուցիչ
աշխատանք
լիներ։
Այս
մեկնությունը
ընդունված չէ (տ՛ե՛ս
\\
^Յ
1–
ժ6–Բօ1<01–ա/
2, 661)։
Վերջինս
մերժելռվ
այղ
մ եկնությունր,
ասում
է, որ ավելի
շուտ
պետք է վերա՛գրել
ստրկական
աշխատան­
քին,
ինչպես
օր,
ռուս,
,
բՅճօ1՝3
«
աշխա­
տանք», որ ծագում է
բ տ ճ
«
ստրուկ»
բառից,
նույնպես և գերմ,
ճ ք ե շ ւ է
«
աշխատանք»։
Ա֊
ռաջա բկում ՛է այս իմաստով
որոնումներ
կատարել։
\\
^31(16–Բօեօ1՜Ո7
հունարենի
երեք
առում֊
ների մեջ (չարչարվել,
տառապիլ,
ցավագ­
նել)
հիմնականը
համարում է ուրեմն առա­
ջինը,
որից
բխեցնում
է մյուս
երկուսը։
Բայց ըստ իս՝ նախնական
նշանակությունը
պետք է համարել
«
ցավագնել»,
որ ՛երեք
առումների
մեջ ամենից
ավելի
նյութականն
է։ Սրանից
էլ բխում են մյուս
երկուսը։
Առաջարկելով^–՝^աւ=–
հ ի ւ ա ն դ
համեմա­
տությունը՝
մենք 1 ) տալիս
ենք մի նոր ստու­
գաբանություն,
2 )
ավելացնում
ենք
ընդհա­
նուր բառագանձի
մեջ մի նոր արմատ, 3 )
մեկով
ավելացնում
ենք այն բառերի
թիվը,
որոնք հատուկ
լինելով
միմիայն
հայերենին
\
և հունարենին,
շեշտում են այս երկու
լե­
զուների
անձուկ կապը, որ վաղուց
ա՛ռանձին
ուշադրության
առարկա է
դարձել։
19
(20).
Կ ԵՂՏ
Հայերենի
չմեկնված
բառերից է։
Ս լավա կան
լեզուներում
կան մի
խումբ
բառեր,
որոնք իմա՛ստով
բոլորովին
նույն են
•
սրա հետ։
Այսպես՝
հս՚լ. ՈւԱՆԱՆ
«
կեղտոտ»,
ռուս. ՈլյԼ, ՈւյԼՈՈՅ. «զզվելի»,
ՐՅ ա ^ ՛ ՚
ր
3#՚«1՝&
«
կեղտոտել,
ապականել»,
ՐՅ
,
Ա1ա11
«
կեղտոտ,
զզվելի»,
ՐՅ,Ա0Շ7ե
«
զզվելի
բան»,
ոլկր.
հ ձ ձ յ կ
Տ
՚
Յ
«
զզվել»,
սերբ,
քհձ
«
զզվանք»
ևն։ Այս բառերը
լեզվաբանները
կցում
են
հին անգլ.
Շ ա շ ճ
«
վատ, չար», նբգ.
1
ՀՅ՝Լ
Խէ
«
անմաքրություն,
կեղտ»,
լիթ.
Ջ֊՚ՃԶ
(
Հա­
մոթ,
անպ\ատ\վություն»,
հպրուս.
§1<
ՅՅՈ
«
ամոթ» ևն բառերի հետ (՝&ՇՈ\Ճ<ԼՀՀ
2 8 9 ) :
Բոլորը
միասին
հանվում են հնխ,
^ օ ճ հ – ,
§
2
շ ճ հ –
արմատից, որ ՝Գ1
՚
Յ
1
Ժ
6–
Բ
՝
ՕԽՈ
\
^ 1,
695
համարում
Է
§
2
0
Ա,
Հ
^Ա
«
աղբ,
կղկղանք»
պարզական
արմատից
ածանցված՝
ճ հ
ա ֊
ճականով։
Հայերենր
ենթադրում
Է
^
2
տճ–1օ
ձևը, որ կազմված
ւէ
§
2
6 ( 1
արմատից
–1
օ–
մասնիկով.
հմմտ, հատկապես
Տ6ճ–1օ
ձևր,
որ կազմված
է ճիշտ
նախորդի
նման՝
Տ6(1~
«
ն\ս\տել»
արմատից՝
֊ \
օ – մասնիկով։
Հայե­
րենում
նայ բա՛ղաձայնները
հաճախ
տեղա֊
փոխվում
են. այսպես
ՈՇ§
2
֊
Ո0>մերկ,
1՜
Ո6§՚հ–
ր1>ւ/6/7ձ, ՏՈ1Ա§–1–0>
մուրկ, մրկել,
Տ Ո օ ե հ ո
Հ
>նոլրբ,
1
<
Հ
ԱԷ
)
ՒՄՕ>
սուրբ
ևն։ Վերի
Տտճ
-
Խ
^ ֊ ե ւ ո ղ
ձևի մեջ շրջում
տեղի
չի ունեցել,
իսկ
§
2
6
ճ – 1 օ > կ ե ղ « ւ
ձևի մեջ կա։
20
( 2 1 ).
ԽՈԻԴԱՓԻՐԻՆ
Սա մի նշանավոր
կամուրջ է, որ գտնվում
է Արաքսի
վրա՝ ռուս֊պարսկական
սահմա֊
նում։ Ահա թե ինչպես է նկարագրում
Բար֊
խուղար
յանցը իր «Արցա՛խ»
աշխ ատ ութ
յան
մեջ այս կամուրջը,
«
Խուտափիրին...
Երկու
կամուրջ
կա
այստեղ—Վերին
և
ներքին։
Խիստ
հնաշեն և համակ
սրբատաշ
քարո՛վ
շինված է Վերին
կամոլրջն, որ ունի ինն \աչք,
որոց ոտքերն հաստատված
են
յՅնոլթէնաըս–
ւոեւլծ
վեմ քա՛րերի վերա։
Աչքերի
կամարնե֊
րից
կանգուն են չորսն
<և քանդված՝
հինգն։
Իսկ Վարի
կամուրջն
հիմնարկված
է
նույն֊
պես բնական վեմ քարերի վերա, որ ունի 15
աչք, որոց ոտքերն
շինված
են քարով և թա–
ղերն
թրծյալ
ա՛ղյուս՛ով և կրաշա
ղա խ ցե­
խով» (էջ 62)։
նկարագրությունից
երևում է, որ Խուտա­
փիրին
ը բնական
մի կամուրջ է, մարդու
ձեռ–
Fonds A.R.A.M