629
8.
ԸՄԲՈՍՏ
Հյ.
ըմբոստ
(
թայը
ըմբոստանալ)
նշանա­
կում է «ապստամբ,
անհնազանդ,
գլուխ
բարձրացնող»,
պետք
է կազմված
լինի
ընդ
նախդիրով
*
բոււա
արմատից,
որ
այլուր
գործածված
չէ և այլուստ
մեզ հայտնի
չէ։
Ս լավական
լեզուների
խմբի
մեջ
ունենք
հսլ. ն^/Տէէե, հռուս.
6
ե1Շ1՝բ
՚
ե
«
արագ, արագ­
ընթաց»,
ռուս.
6
ե1Շ1բւաՅ
«
գետի արագ
հո­
սած
տեղը»,
ուկր.
ե^տէք
^յ
«
արագահո՛ս»,
ե^տէւ՜^ՕՁ
«
հեղեղա՛տ՛»,
բոլլգաբ.
ն\Տէ՜հէ
«
պայծառ,
սրամիտ»,
սերբ.
ԵւտէՏՄ
«
պայ­
ծառ»,
եւտէոՕՁ
գետերի
անուն, չեխ.
Ն^Տ–
էւ՚ք «արագ, ճարպիկ»,
ե^ՏէոՈՁ
«
հեղեղ»,
լեհ.
ե^տէք^
«
արա՛գ, արագահոս,
սրատ՛ես»,
ե^Տէքշյ՚ՈՅ
«
արագահոս
հեղեղ»
ևն։
Այս բառերը
Ըշաշճռ
113
կցում
Է հիս լ.
ե^Տ13
«
մեծ
ուժգնությամբ
դուրս
հոսել»,
նորվ. գւռ,
ե օ ՚ ՚ / Տ Յ
«
դուրս
նետվել»,
նորվ.
հս Տ 6 ,
շվեդ.
եսՏՅ
«
վրան
հարձակվել»,
ար֊
ևել. ֆրիզ.
ե
՚
ՄՏ6Ո
«
ուժզին
և բուռն
լինել,
աղմկել»,
եստէ61"1§
«
փոթորկալի»
բառերին։
86
քՈշ1<61՜
այս համեմատությունները
տա֊
լուց հետո, սլավական
լեզուների
արմատա­
կան
ձևը դնում
Է *նյտ–70,
որ Է հնխ.
եհ՚ՄՏ–
ՐՕյ
արմատը
Է)հսՏ;
ա՛ճած
ՐՕ
մասնիկով։
նախավոր
իմաստը
դնում
\
Է
«
թափանցել,
թափանցիկ»,
որ ապա
ամեն
մի
սլավական
լեզվի
մեջ մի նոր երանգ
է
ստացել։
^31ճ6–Բօեօա7, V^^ց1. ^օւ֊է.
/ / 1 1 8 –
119
ընդունում
է այս
համեմատությունը,
բայց արմատը
դնում
է հնխ.
ԵհԱՏ
«
փչել»։
Հա՛յ,
ըմբո ս տ
թառի արմատը
*
բոստ
գա­
լիս է միացնել
այս բոլորը, նախավոր
նշա­
նակությունն
է «դուրս նետվել»,
ձևան ում է
հնխ.
եհօՏ–
արմատից՝
էւ
դեբբայակերտ
մասնիկով,
ինչպես
Հ^6Տ–էւ
տալիս
է
զ-գեստ
(
լտ.
\
^6Տէ1տ),
նմանապես
հնխ.
եհ0Տ–է1
տա­
լիս
է
*
բոստ,
որից
ընդ
նախդիրով
ը մ ­
բոստ։
9.
ԳՈՒՍԱՆ
Ակադեմիկոս
Սահակ Կարապետյանը
վեր­
ջերս մի առաջարկություն
արեց, այն է՝
վե­
րացնել
աշուղ
բառը
և նրա փոխարեն
գոր­
ծածել
գուսան,
որից և
գուսանական երգեր,
փոխանակ
ասելու
աշուղական երգեր։
Այս առաջարկությունը
շատ
տեղին
էր, ո֊
րռվհետև
աշուղ
բառը՝
նման
վարժապետ
բառին,
վաղուց
նվաստացհլ
և արժեզուրկ
էր
դարձել։
Պետք
էր բարձբացն՛ել
՛
այն իր
ն՚ը֊
վաստ
դիրքից,
և վերակենդանացած
գուսան
բառը
մեծ
հաջողոլթ
յամ թ կատար՛եց
ա՛յղ
պաշտոնը։
Այս
գեղեցիկ
առաջարկությունը
առիթ
հանդիսացավ
ինձ մտածելու
գուսան
թառի
ծա՛գման
մասին
և ահա
իմ
աշխատանքի
արդյունքը։
Գուսան
բառը
համարվում
է
պարսկերեն
Ս1~^յ.5՜՜
բառից
փոխառություն։
Այս
բառը
պարսիկները
կարդում
,
են
և՚ԱՏՅՈ,
որ
ըստ
Գ՛ևորգ Դպրի
Պ արսկերեն֊հա
յերեն
բառա­
րանի (էջ 674բ)
«
է անուն
սրնգահարի
միոջ,
որ էր ի ժամանակս
միոյն
ի
թագաւորացն
վաղնջականաց.
2.
է տեսակ
իմն՛
յերզեցո֊
ղոլթենէ.
3.
է անուն
.
ալանի միոջ ի կցոր­
դացն
Մազէնտէրանու»։
Հյուբշմանը
իր հ.ՀՀ\\.
՝
ՅՐ31Ոա.
աշխատու­
թյան
մեջ (էջ 131) չի ընդունում
՛
այս
երկու
բառերի
համ՛եմատությունը,
որովհետև
պրս.
1
<
և հյ.
գ
տարբեր
ձայներ
են։
Սակայն
պրս.
տառը
կարելի
է կար­
դալ երկու
ձևով՝
^ \և ճ։ Քանի
որ
հայերեն
ունինք
գուսան
ձևը, որ
և հաս՛տատվում
է
վր՚աց
ՏզոեձՏօ
մգոսանի
«
երգող,
երաժիշտ,
սրնգահար,
ողբասաց»
բառով,
ուստի
կա՛ս֊
կած
չկա,
որ
հիշյալ
պրս. բառը պետք
է
կարդալ
^ՕՏ՜Յ՚Ո
կամ
օ;ԱՏՅՈ,
և ոչ բնա՛վ
1
<0–
ՏՅՈ։
Ըստ
այսմ
ՏէՅշե€1Ե61–օ;
48,
495
առաջարկել
է սրբագրել
պարսիկ
բառի
հնչումը
և կարդալ
^ նախաձայնով,
որով
հայերեն,
վրացերեն
և պարսկերեն
բառերի
միության
կապր հաստատվում
և
ամր՛անում
է (ա՛յս
բոլորը տե՛ս նաև իմ Արմ. բառարա­
նում
)։
Բայց
պա՛րսկերեն
^0Տ21Ո
(
ինչպես
ն՛աև
^ Օ Տ Յ Ո յ
թառր
ո՛չ մի բացա արություն
չունի,
պա՛հլավերեն
բառարանումն
էլ
ավանդված
չէ. ո՛չ
Ւ1օա
հիշում
է այն՝ իր
Պարսկերենի
ստուգաբանական
բառարանում,
ոչ
էլ
ա ե տ օհաՅՈ Ո
իր
Բ6քՏ1ՏՇե6
ՏէսԺւՏՈ
աշխա–
Fonds A.R.A.M