626
բերդ։
Եվ երբ Ագաթ ան գեղոսը
գրում է «տալ
գնա ի դղեակ
բերդին
Արտաղատ
ու», ան­
շուշտ
այստեղ
դղեակ
ասելով
պիտի
հաս­
կանանք
«
բանտ կամ
զնդան»։
Շատ
ճիշտ
է նկատում
հա յա գետ
ը, որ
վրացերեն
բառը թեև հյ.
դղեակ
բառի հա­
մազորն
է, բայց
հայերենից
անկախ է և ա֊
ռանց նրա միջնորդության,
պահլավերենից
փոխ է առնված
ուղղակի։
Թեկուզ
այս մի օրինակը
բաՎական
է
ցույց
տալու, որ ՛վրացերենի
պահլավական
փոխառությունները
ամեն
անգամ
Հայաս­
տանի
ճա\մ՝բով չեն անցել, այլ կարող
՛
են ա֊
ռաջա ցած
լինել
ուղղակի
ճա՛մբով։
Ուսում­
նասիրողի
պարտակա՛նությունն
է
այսուհետև
ամեն մի դեպքում
ըստ հնարավորին
ճշտել
աղբյուրը։
Հայտնի
է, որ հին պահլավերենի
վերջա­
վորությունն
էր
նոր
պահլավերենում
դարձավ
§, որ պա րս՚կե րենոլմն
էլ
ջնջ՛վեց։
Ըստ
այս մ հյ.
դղեակ
հին
պահլավերենից
է, \վրաց.
ՃԱշ^ւ
նոր պահլավերենից,
իսկ
պարսկերե՛նում
սպա՛ս՛ելի էր
*
Ճւ1շ,
որ
գոյու­
թյուն
չունի։ (Պրս.
<Սյ^ (1^01
Ձ
«
բարձր
բլուր»
կապ
չունի
սրանց հետ, ինչպես որ ես էլ իմ
Արմ. բառարանում
(
հա.
9,
էջ
568
= տոլ.
Ա, էջ
673)
դրել եմ կեղծ
մեկնությանց
շար­
քում
)։
Կամ ուսի
արաբերեն
ծո՛վածա՛վալ
բառա­
րանում
(
հա. Ա., էջ 400) ^շ)ձ
ԺԱ
արմատի
տակ
18
բառ կա,
որոնցից
դուրս
գցելով
4
հատուկ
անունները,
կունենանք
14
բա՛ռ։ Այս
14
բառերը
5
տարբեր
աղբյուր
են մատն՛ա­
նիշ անում.
1.
ձտձ^ «գիշերվա
սկզբում
վեր կե­
նալով ճանա՛պարհ
գնալ».
2.
ւ շ յ - ե ձսաւ
«
ջրհորի
գլխից
դույլը
վերց­
նելով՝ թափելու
համար
դեպի ավազան
տա­
նել և ուղտերից
կթած
կաթը
հեռոլն
դրված
ա՛վելի մեծ ամանների
մեջ փոխադրել».
3.
ՀԷԼԱ
1
ՈՁճ1Ձյ
«
ոզնի».
4.
ՍևՍ–)
ճՁ1ՑյքՁ՜Ո
«
մորեխների
բազմու­
թյուն»,
5.
^1յձ
ձՅւ\1\3.) «վայրի
գազանների
որջը,
գետնափոր
նկուղ,
ականի
(
լա՚ղում)
նման
տեղ»։
Համեմատելո՛վ
այս բառերը
եբրայեցերե­
նի և աս՛որերենի
հետ, գտա
միայն մի թառ,
այն է եբր. ՝^է)՜\
Ճ 1 §
«
ցատկել,
ցատկռտել»,
որ պիտի
կապվի
վերոհիշյալ
4
-
րդ ձևի
հետ։
Ասորերենը
ոչ մի
համապատասխան
արմատ
չունի։
Մի
կողմ
թողնելով
ուրեմն
1 — 4
ձևերր,
գտնում եմ, որ
5
֊
րդ
ձևը (արար.
» \
յ ձ
ճ~ԼԱ1Ձյ
նկուղ, որջ), որ ոչ մի սեմական
արմատի
հետ չի կապվում,
փոխառություն
է նոր պհլ,
*
ձ
՚ \ \
շ ք
ձևից, որի վերջաձայն
§ ըստ
օրինի
դարձել է արաբերենում
^
յ յ
Արաբն երր
այն­
պես ՛են յուրացրել
այս բառը, որ բնիկ հա­
մարելով՝
կազմել
են նրանից
1
Տ1Ո-1
ա Ձ1 « ա
ձ&ձյւ*
ՀՈՏւձ\Տւխ
«
վա՛յրի
գազանների
որջ»։
3.
ՆԱԽԱԴԻՐ
«
Շարադրութիւն
հայրապետացն
հայոց»
գրվածքի
մեջ Հո՚վհան
Մանդակոլնոլ
համար
ասված
՛
է թե «Աա նախ գիր գտաւ
Հայ՛ա՛ս՛­
տ՛անեայց
ժ՛ամակարգութեան»
(
տե՛ս
Հ.
9.
Սարդիս եան, Քննադատութիւն
Յավհան
Ման֊
դակունւոյ,
Վենետ.
1895,
էջ
28),–
Անի֊
ս՛ա սա
խոսք։
Հ. Սարդիս
յա՚նը
քննում
է
գիր
բառը և
գտնում ՛է, որ պիտի
նշանակե
«
ժամակար֊
գութ եան
վերա՛բերեալ
աղօթքները»
և կամ
«
նշանագիր
կամ խազ
երդոց
և շարակա­
նաց»։
Այնուհետև
անցնում
է որոշելու
թե
Մ անդակունին
սրանցից
որն է
հնարել։
Այնքան
մանրամասն
քննությունների
հե֊
տևից
ընկնող
հ ե ղին ակը դժբախտաբար
չի
անդրադարձել,
թե
գտաւ
գրաբարում
չի նը–
շանակոլմ «գտավ,
հնարեց,
երևան
հանեց»
(
որ է գրբ.
եգիա),
այլ «գտնվեց,
հանդի­
սացավ»։
Ուստի
կարելի չէ մեկնել
«
գիր գը–
տավ։ գիր հնարեց»
իմաստից։
Այս
բանը նկատել
է Գալուստ
Տ.֊Մկորտ֊
չյանը
և նույն
գրքի իր սեփա՛կան
օրինա­
կում, որ այժմ գտնվում
է մեր Մատենադա­
րանում
(
ձ/։
675
տլ),
լուսանցքի
վրա
մատի֊
տով
գրել է «նախադիր»։
Հայերենի
մեջ գ և
դ տառերի
շփոթությունը
ա մ են ա ս ո վո րական
բանն է, ուստի և
նախադիր
սրբագրությունը
Fonds A.R.A.M