ՍԵԱ
10
Տ
ՍԵԱՄ, ո
հլ. «դռան
սեմը,
շեմք. լյնբ.
կողմնական
բարաւորները»
ՍԳր. հին
լեզ֊
ւում անեզական է, եզակի
գործածութեամբ
զանում եմնորագիւտ Ա. մնաց. իգ. 16՝
սեմոյն,
եթէ չէ ուղղելի
սեմււցն.—
գրծ.
սեմօք
ունին Դտ, ժզ, 3, Ա. թզ, ե. 4, Եփր, դտ.
343, 345,
յետնաբար
դրուած Է
սեմ
Եփր.
թգ. 435,
շեմ
կամ
շեամ
և գործածուած Է
նաև եզակի՝ Գկ. ես. Ոսկիփ. նոր գրականի
մէջ արևմտեանն
ունի
սեամ, սեմ,
իսկ
արևելեանը՝
շեմ, շեմք,
որի հնագոյն
վկա֊
յութիւնն
ունին սեռ.
շեմոց
ձևով՝ Վրդ. առ.
211,
Արձ, 1676
թ. (Վիմ. տար. 193)։
ՒԱՅբւ-օէհ, ճտ. բօ1յ՚§1.
էջ 105 գերմ.
Տ&ստ7
յՅօէէւշհ.
2
ԼաՕ
1850, 361,
Խ\–
03 75, 234,
ԼՅ
^.
Սւ–§6ՏՇհ. 160, Օշ–
ՏՅւՈ. ճ ե հճ. 13
նոյն են դնում պրս.
ՍԼԼ~ տԱ՜ՅՈ
կամ ՕՀ֊Նձ
քՅՏւէա
հոմանի֊
շի հետ։
յ՜ստէւ, Օւշէ. րՀէՄճշ 250
քրդ.
տԽձՇլ՛
«
նախադուռ»
բառի
տԽ
մասի
հետ։
Հիւնք, լտ.
Տ6Ո՜ԱւՅ
«
ճանապարհ»։
Յակոբեան,
Բիւզանղիոն
ձԲ–
743
եբր.
սաֆ
«
պնակ,
ւոաշտ, սեամ», ասոր.
սէֆա,
յն.
քիօն
ևն,
Բ
311–
ԱԵՅՈ>՛
ՀԱ 1908,
214
հնխ. ճ
՚
Շյ
՚
ճ–
«
պառկիլ»
արմատից։
Պատահական
նմանութիւն
ունի
արար,
<սԼ~,յ
1
ՈՅՏ31ՈՁ
«
դռան
շեմքի
մեծ և
լայն տախտակք» (Կամուս,
թրք. թրգմ.
Գ, 487),
ԳՒՌ.֊Ալշ. Մշ,
շեմ, շեմք,
Ջղ.
շեմք,
Սրէ.
Վն.
շեմք՛,
սեռ.
շիման,
Ակն. Ասր Կր. ննխ.
Սեբ.
շէմ,
Ախց. Գոր. Երև. Ղրբ.
շէմք,
Տիգ.
շէմիկ,
Խտջ. Հմշ.
շիմ.
Սվեգ. Տփ.
շիմք,
Մկ.
շիմք՛,
Զթ.
շիմինք,
Շմ.
շ տ մ ք ,
Ագլ.
շամք,
շունք. —
(
Շմ. բառս նշանակում Է «դուռ»)։
—
նոր բառեր են
շեմքակապ, շեմքատակ, շ ե մ ­
քափայտ, շեմքաքաւ՝,
շեմքուկ։
ՓՈԽ.-Հայերէնից
են փոխառեալ
քրդ՛
մձ^է,
տւո՜սե
«
սեամ»
(
յստէւ, Օւօէ. 1<օււ՜ճ6
262)
(
հմմտ.
շեմրկ
Խն. Մշ. Տիգ. և
շեմիք
Արբ,), թրք. գւռ. Տ.
ՏւՇՈւ
«
սեամ»
(
Բիւր.
1899,
799)։
*
ՍԵԱԻ (ի, Ո
հլ. ըստ նՀԲ, բայց
վկայու­
թիւները
յետին
են)
«
սև» ՍԳր. Սեբեր.
«
թանաք, մելան» Փիլ. իմաստ, որից
սևա­
նալ
Երգ. ա. 5.
սևակ
«
թանաք»
Երեմ. լղ.
18.
սևագործ
Եզն. 155.
սևագունդ
Ագաթ.
սևադեղ
Սեբեր.
սևագդած
Ոսկ. ես.
սևա­
ներկ
Վեցօր. և առանց
սղման՝
սեաւական
Ոսկ. փիլիպ, յետնաբար
ռմկ.
սև
Վրք. հց.
Վրդն, երգ, Բլա, մրկ. որից
կիսասև,
ք ա շ ա –
սև
Խոր. աշխ,— նոր բառեր են
սևահեւ՝,
սևաչեայ, սևայօն, սևամորթ, սևանոդ, սևա­
հոգի,
ս և ա ա Ր
ևն։
֊֊–
Պարթև.
*
տկ
՜2
ւՀ «սև»
ձևից փոխառեալ.
սրա մայրն է հպրս.
*
Տպ՝ՃՀ&
=՜
զնդ.
/–՚
>.)>~»V
Տ^՚3՚\քՅ~
«
սև», որ պահուած է միայն
յատուկ
անունների
մէջ. հմմտ. սանս. Պ
՛
Ն) | ^
^յ&^՚ձ–
«
թուխ, սևաթոյր»,
օսս.
ՏՅԱ
«
սև», և փո­
խառութեամբ՝
մանդ. ՀՀ՝՚՝1ՀՀ՝Ը
Տ
)/1
\\
Շ
«
սև»
( 2 0
^ 0 33, 147)։
Այս
*
տկ&\
ձևի հետ կար
նաև պհլ.
*
ՏէՅ\՛
հոմանիշ ձևը (հմմտ, սոգդ,
ՏՅԱ՛
«
սև», վախի
Տ(Ա,
սանգլ,
տճւ
«
սև»
Ւ1օա §
761
),
որից փոխառեալ
են
վրաց,
"8030
շավի
«
սև», ինգիլ.
՚8;
>3 2
ա ւ
1
«
Ա
ե»
և
հյ.
*
շ ա ւ
(
պահուած
միայն
Շաւարշ, Շաւասսլ
յատուկ
անունների
մէջ)։
Աւելի յետոյ
երկու
ձևերն էլ գործա ծ ութիւնից րնկնելով՝ փոխա­
նակուեցան
պհլ.
ւյ՚Հյ՛՝–*՜
5
և
տւ^ՅՈ
ձևերով, որոնց յաջորդներն
են
պրս.
օ և – *
Տւ^Յհ,
սեմն.
ՏԱՁհ,
քրդ. բելուճ.
տւ^ՅՈ,
զա­
զա
Տ13
«
սև» ևն։ Բայց
*
տկ
՜3
ւ\ ձևը
շարու֊
նակւում էր անշուշտ Պարթևականում,
որից
էլ անցաւ
հայերէնին (ըստ
^6ւ116է Բ Տ Ճ
3, 6),
որովհետև, ինչպէս
այժմ հաստա­
տուած է, հայերէնի իրանական
փոխառու֊
թիւններր պարթևական ենև ոչ պարսկա­
կան։— Իրանեան բառի նախնականն է հնիւ.
* 1 ( ՚ ) , 6
Ա Յ – ,
որ ծագում է պարզական
\(՚
Շ\–
ար­
մատից՝
«
մութ կամ մուգ գոյնով». սրանից
զանազան աճականներով
յաաաջանում
են
1)
X
աճականով՝
միռլ.
Ճ֊\Հ
«
մութ»,
հհիւս.
հա՛ւ՜,
անգսք.
հՅՐ
«
ծերութիւնից
գորշ կամ
սպիտակ
գոյն ստացած», հբգ.
1
ւ6ք
«
պա­
տուաւոր (տարիքի
մեծութեան պատճառով,
իբրև
աիաախկալ)»,
գերմ,
\\
ՇւՀ
«
տէր, պա­
րոն»,
հօւ՜ՐՏՕՈՕՈ
«
իշխել»
(
ւԳսՀէՇ
208
—
9,
215
— 6), — 2)
XXI
աճականով՝
սանս.
ց^ՅՈ13–
«
սև»,
լիթ.
ՏէյւՈՅՏ
«
մոխրագոյն՛»
լտ.
տ7ա6.\
«
մլուկ» (իբր «թխատեսիլ»),
հյ.
ն-սեմ
(
տե՛ս
այս
բառը).– 3)
XI
աճականով՝
հսլ.
Տ1Ո1,
ռուս.
Ը1աա,
011»6,
սերբ.
Տ1Ո)1,
չեխ.
Տ\Ո\
Fonds A.R.A.M