25
սանութեամբ
է, երկրորդը
և երրորդը
գրականի
ոճով՝ առանց
ցոյց
տալու
թէ
հ, ե
տառերը
իսկապէս
ի՚նչպէս
են արտասանւում
(
Լ\,
շ
թէ՞ շ՛)։
Գաւառական
ձևերի մէջ յիշւում
են նաև այն հայերէն
բառերը, որ
թրքախօս
հայերը
պահած են դեռ՝
իբրև յիշատակ
կամ մնացորդ
իրենց եր­
բեմնի
մայրենի
լեզուից։
Սրանցից
էլ սակայն
առել եմ միայն
նրանք, որ
որոշ տեսակէտով
հետաքրքրական
են. միլսներր
թողել եմ՝ յատկապէս
տա­
ռադարձութեան
անճշտութեան
պատճառով։
Վերջապէս
դրլոլմ են միևնոյն
արմատից
յառաջացած
զանազան
գա­
ւառական
նորակերտ
բառերը՝
առանց
սակայն
յատուկ
ուշադրութիւն
դարձ­
նելու
իւրաքանչիւրի
բարբառային
ճիշտ
արտասանութեան։
Գաւառական
ձևերի
թւումը՝
բացի
բարբառի
ուսումնասիրութեան
և
գրաբար
արմատի
ծագման
քննութեան
նպաստելուց,
կարևոր է նաև նրա­
նով, որ գործնական
կերպով
ցոյց է տալիս, թէ գրաբար
արմատը
ի նչ չա­
փով է պահուած
ժողովրդական
կենդանի
լեզուի
մէջ։ Կան որ
բոլորովին
կորած են (սրանք
բնականաբար
գաւառական
ձև չունին,
ինչպէս
օր.
բեղմն,
գադիշ, թաշկինակի,
միւսները քիչ տեղ միայն
պահուած
են (օր.
հիւս
(
ձևան),
հիււ՝, ոստին,
որոնք
կենդանի
են դեռ Երև. Բլ. Խտջ. Մշ.Մկ. Սլմ. Ոզմ,
Վն. Տփ.), վերջապէս
երրորդ
խումբր
հայութեան
մեծագոյն
մասի մէջ պա­
հուած է (օր.
հաց, ջուր, գինի
ևն՝)։՛նորակերտ
գաւառական
բառերի
հաւա֊
քումը նպատակ
ունի
ցոյց տալու, թէ կենդանի
մնացած
ձևերն էլ ի նչ աս­
տիճանի
կենդանութիւն
ունին
բարբառներում։
է», ր ա ժ ի
6.
—
Հա (1.ւ՚Է(ւ|էէյ փոիււսււեսւլ րւսո հէ*.
այս վերջին
բաժինր,
որ սկսւում է ՓՈԽ. հ ամ ա ռօտ ա գրութե ամ բ, գրքիս
ամէնից
իւրա յատուկ
մասն
է, և նպատակ
ունի
պարզելոլ
հայերէնի
ազդեցութիւնը
շրջակայ
օտար լե­
զուների
վրայ։
Գիտոլններր
առհասարակ
զբաղուել
են ուսումնասիրելով
հայերէնի
ծագոլմր,
զարգացումը
և նրա կրած
ազդեցութիւնը
օտարներից։
Ոչ
մէկը
չի հետաքրքրոլած,
թէ հայերէնն
էլ ուրիշների
վրայ ինչ ազդեցոլթիւն
է
գործել։
Առանձին
ոլշա գրութե ամ բ հետաքրքրոլելով
այս կարևոր
խնդրով,
ես առաջին
անգամ
Պօլսում 1893 թուին
սկսեցի
ուսումնասիրել
լա զեր էն ը, որ
դիր և գրականութիւն
չունի։
Բնիկների
հետ յարաբերութեան
մէջ
մտնելով՝
վերջապէս
կազմեցի
լազերէնի
Բառարանը
և Քերականութիւնը,
որ հրատա­
րակեցի
Պարիզոլմ
(\\.
ձճյ՚ՁՈՅՈ, ՏէԱձշ
Տ Ա Ր
1
ց
1 3 ,
Ո § Ա
6
1
Ձ 2 6 ,
արտ.ի\ՏԼ.,
հտ.
X, 1897
— 8)։
Այստեղ
ամփոփուած
են նաև
ՃԽ.թ1՚0էհ–/ք< Բ0Տ6Ո–/»
և
էձՐՇ1^6քէ–^
աշխատութիւնները։
Ինձնից 12 տարի
յետոյ
հրատարակուեց
Մա
ռի
Լաղերէն
քերականութիւնը
(՚
ՕՈտւ–
1910),
իհարկէ շատ
աւելի
լիակա­
տար
ձևով։
Լազերէնի
մէջ գտած
մի խումբ
փոխառեալ
հայ բառերս՝
քաջա­
լեր
եղան ինձ շարունակելու
քննութիւններս
նաև կովկասեան
ուրիշ
լեզու­
ների
վրայ։
Ուսումնասիրեցի
վրացերէնը
և Չոլբինովի
բառարանից
դուրս
բերեցի
հարիւրաւոր
հայերէն
փոխառութիւններ,
որոնց
վրայ
ձայնաբանական
մի յօդուած
էլ հրատարակեցի
Արարատի
մէջ (1898 թ.)։ Վրացերէնից
յետոյ
անցայ
ոլտիերէնի,
չերքէզերէնի
ևն։ Թուրքերէնի
մէջ էլ գտայ մի խումբ
հայերէն
փոխառութիւններ,
բայց
սրանք
երկու նոր խնդիր
երևան
հանե­
ցին, նախ՝ թէ Փոքր-Ասիոյ
և Հայաստանի
թուրք
բարբառները
ի՛նչ փո­
խառութիւններ
ունին
հայերէնից,
երկրորդ՝ թէ տաճիկ
լեզուի մէջ
երևցած
Fonds A.R.A.M