20
րել
յիշելու
իւրաքանչիւր
ուղիղ
մեկնութեան
հեղինակր։
Ուղիղ մեկնութիւն
եմ կոչում
դիտականօրէն
ճիշտ կամ ընդունելի
այնստուգա բան ո։ թ իւն ր, որ
յիշոլած է լինում
երկրորդ
բաժնում. և երբ ժամանակագրական
կարգը
հաս֊
նում է այն հեղինակին, որ առաջին
անգամ
տուել է այդ մեկնութիւնը
և
յետոյ
ուրիշ
գիտուններ
ընդունել կամ նուիրագործել
են, կարճ
խոսքով
ասում եմ «Ուղիղ
մեկնութիւնը
տուաւ
այսինչը»,
առանց
մանրամասն
յի­
շելու
համեմատեալ
բառերը,
որովհետև
արդէն
ընդարձակօբէն
յիշուած են
Բ
բաժնում։
Բայց
այստեղ
«
ուղիղ
մեկնութիւն»
բառերը
պէտք է
առնել
ո՛չ թէ բացարձակ,
այլ յարաբերական
մտքով։
Ուղիղ
մեկնութիւնը
Հիլբշ֊
մանից է սկսւում։ Երբ 1826 թոլին Գէորգ Դպիր
հյ.
պատկեր
բառը
համեմա­
տում է պրս.
փ էյք է ր
ձևի հետ, ուղիղ համեմատութիւն
է տալիս արդարև,
բայց
ո՛չ այնմտքով, ինչ որ ընդունուած
է այժմ
լեղոլաբանութեան
մէջ։
Գէորգ
Դպիր չգիտէր ո՛չ այն՝ թէ ի՚նչպէս է կազմուած
բառը
(
իրանեան
բշէ1 —
մաս­
նիկով՝
1
(3
ք—
արմատից) և ո՛չ էլ ա՛յն՝ թէ այսբառը
հայերը
պարթևական
շրջանին փոխ են առել
տիրող
լեզուից։
Այս բաները շատ յետոյ են
յայտ֊
նուած. փոխառոլթեանց
և բնիկ
բառերի
խնդիրը
Հիւբշմանն
է լուծել։
նոյնր
պէտք է հասկանալ նաև ՆՀԲ֊ի,
թշէՑՈՈՅՈՈ
–
ի,
Լ Յ § 3 1
ձ(՝–ի, Իձս1
161
֊
ի հ
՚՚՚/՚/՚2
շատ
շատերի
ստուգաբանութեանց
համար
անխտիր։
Սխալ
ստուգաբանու­
թիւները
առհասարակ
չեմ քննադատած։
Ինքնին
հասկանալի
է
արդէն,
որ
նրանք
սխալ են, քանի որ չեն անցած
երկրորդ
բաժնի
մէջ։
Քննա­
դատել եմ միայն այն ստ ո ւգաբանո
ւթի ւններր,
որոնք
ճշմարիտ
լին/ւլոլ
երևոյթն
ունին և կարող են խաբել
անուշադիր
ընթերցողներին։
Ստուգաբանութեանց
պատմութեան,
երբեմն նաև ուղիղ
ստուգաբանու­
թեանց
համար օգտոլած եմնաև անտիպ
գործերից։
Գարագաշեանի,
Ա, Խա֊
չատրեանի,
Մէյյէի,
Հիւբշմանի
և ուրիշների
հետ ունեցած
անձնական ծա­
նօթութիւնս
և թղթա կցո ւթիւնն ե րս շատ արդիւնք են տուած
ինձ։
Յատկա­
պէս,
ինչպէս
վերը
յիշոցի։
իմ ուսուցիչ
Մէյյէի հետ ունեցած
թղթակցու­
թիւնս 1898թուից
սկսեալ
մինչև
այժմ
անընդհատ, շատ արդիւնաւէտ
է
եղած։ Այս բոլոր
պարագաների
մէջ աղբիւրր
յիշատակելու
համար փակա­
գծի մէջ դնում եմ «անձնական»,
այսինքն
անձնական
ծանօթութեամբ
իմացուած և ո՛չ թէ գրքերից
քաղուած։
Ամէնից
յետոյ
կարևոր եմ համարած
յիշել
ա՛յն բառերը,
որոնք
զանազան
լեզուների,
մինչև
չինարէնի և ճապո֊
ներէնի
մէջ, պատահաբար
նմանութիւն
ունին
հայերէնի
հետ և
իրապէս
ոչինչ են։ Այս էլ ի զգուշութիւն
մոլորամիտ
«
լեզուաքնին»֊ների։
0 \
բ ա ժ ի ն , — Գ ա ւ ա ււ ա կ ան
օեւեւ՛.
բառարանիս
իւրայատուկ
մա­
սերից
մէկն է այս բաժինը, որ սկսւում է ԳԻՌ.համ առօտադրութեամ բ։
Այս
բաժնում
դասաւորել
եմ իւրաքանչիւր
արմատի
ստացած
ձևերը մեր
զանազան
գաւառական
բարբառներում։
Գաւառական
բարբառները,
որոնց
թիւը իմԲարբառագիտութեան
մէջ
31
եմ դրած
(
այժմ
աւելի),
մեծաւ
մասամբ չեն քննուած։
ճշմարիտ
է որ
կան
հարիւրաւոր
բնագիրներ
զանազան
գրքերի և թերթերի
մէջ՝
գրեթէ
ամէն բարբառով
էլ, բայց
սրանք
աոհասարակ ցուրկ են դիտական արժանի­
քից
(
յատկապէս
տառադարձութեան
անհարազատութեան
պատճառով)
և
դրուած են գրաբար
հայերէնի
ուղղագրութեամբ։
Այս պարագային
աւելորդ
բան էր ինձ համար՝
օգտուիլ այդ բոլոր
գրուածքներից
կամ նրանց
վրայ
հիմնուած
ենթադրութիւններ
անել։
Պէտք էր դիմել
սեփական
աշխատոլ–
Fonds A.R.A.M