16
Որոշեցի
ուրեմն
ամվափել
բոլոր
այն բառազննական
քննոլթ
իւննեբը,
որոնք
հնագոյն
ժամանակներից
սկսեալ
մինչև
այսօր
տեղի
են ունեցել
հայ
կամ օտար
հեղինակների
կողմից։
Այսպիսի
մի աշխատութիւն
կատարել
է
Լ
Ձ
§31՚Ճ
6,
՚
ՃՈՈՕաՏՇհՕ ՏէլսԱօՈ, Օօէէտջշււ
1877,
բայց
շատ
աւելի կարճ
մի
ռահմ անում,
այն է
Տօհւ
՚
Օ
ՃՇւ՚֊ից
սկսած
մինչև
1877,
և այն էլ միայն
եւրո֊
ւզացի
հայագէտներր
ի նկատի
առնելով։
Իմ ծրագիրս
աւելի մեծ էր. ես իմ շրջանակի
մէջ առի՝
1.
Այն բոլոր
ստուգաբանութիւնները
և բառական
քննութ
իւնները,
որոնք
մեր հին մատենագիրներ
ը՝ սկսեալ
Ե դարից,
առիթ
են ունեցել
յ ի շ ե ֊
լու
իրենց
մատենագրութեանց
մէջ։
Այս մատենագիրներից
յիշելու
արժանի
են
Եզնիկ,
Խոսրով
Անձևացի,
Ներսէս
Լամբրոնացի,
Դր. Տաթևացի,
Վար–
դան,
Գր. Մագիստրոս
և հին քերականների
մի խումբ։
Տարակոյս
չկայ,
որ
այս
ստուգաբանութեանց
մեծագոյն
մասը սուտ
ու սխալ
բաներ
են, և ամե–
նաչնչին
մասը
միայն
գիտական
ճշմարտութիւն
ունի։
Բայց
հայ
լեզուաբա­
նութեան
սլատմ ութեան
համար
առանձին
հետաքրքրութիւն
ունի
հին հայ
գիտունների
հայեացքը
հայ լեզուի
կազմութեան
մասին,
և այս
տեսակէտով
այս
կարգի ստուգաբանութեանց
հաւաքումը
կարող
է օգտակար
լինել։ Ապա­
գային
է մնում
դասաւորել
ու ամփոփել
դրանք,
և կարելի
եզրակացութիւ­
ները
դուրս
բերել։
2.
Այն
բոլոր
ստուգաբանութիւնները,
որ հայագիտութեան
հնագոյն
ներկայացուցիչները՝
սկսեալ
ԺԸ դարից
մինչև
Նոր Հայկազեան
բառարանի
հրատարակութիւնը,
տուել
են իրենց
զանազան
աշխատութեանց
մէջ։
Այս
կարգին
են պատկանում
ՏշհՀօձՇէ
(1711),
Յակոբ
Վիլլոտ
(1714),
Վիսթո–
նեանք
(1736),
Մխիթար
Աբրա
(1769),
Հ. Մկ. Ալգերեան
(1816),
Հ. 3. Աւ–
գերեան
(1821),
9-
էորգ Դպիր
(1826),
Ինճիճեան,
Նոր Հայկազեան
բառա­
րան
ևն։ Սրանց
մէջ
առանձնապէս
յիշատակոլթեան
արժանի
են
Գէորգ
Դպիր (—ԳԴ)
և ՆՀԲ։ Առաջինը
տուած
է հազարի
չափ
հայ և պարսիկ
բառե­
րի
ուղիղ
համ
եմ ատութիւնն
եր.
երկրորդը
ցոյց տուած
է նոյնպէս
հազարա­
ւոր
հայ փոխառոլթիլններ
իրանեան,
արաբ,
եբրայեցի,
յոյն
և լատին
լե­
զուներից։
Այս ստուգաբանութիւնները
այնուհետև
դարձան
ամէն
հայագէտի
սեփականութիւն.
Լ Ձ ^ Ձ ք ճ 6
իր աշխատութեան
մէջ աւելորդ
է համարում
յի֊
շատսւկել
սրանք,
որով
հարիւրաւոր
բառերի
ստուգաբանութեան
հեղինակի
իրաւունքը
իրեն
կամ
ուրիշ
եւրոպացի
հայագէտների
է անցած։
Ես
չեմ
ուզեցել
այդպէս
անարդար
լինել
և առանձին
խնամքով
բոլոր
հին
հեղինակ­
ների կատարած
գործը
մի առ մի յիշատակել
եմ։
3.
ՆՀԲ-ի հրատարակութիւնից
անմիջապէս
յետոյ
սկսւում
է եւրոպացի
հա­
յագէտների
անընդհատ
շարքը,
քշէօւտ&ոո, ^ւոճւտօհա&ււո, (1օտշհ6, 8օէէւ–
ՕհՇՐ
կամ
Լ
(1
^9
,
լ
՚
ճ6,
Ճ
1
ա
11
ՕՐ
և ուրիշները՝
հնղևրոպական
լեզուաբանութեան
սկզբունքների
վրայ հիմնուած
տալիս են հարիւրաւոր
հայ բառերի
նոր ստու­
գաբանութիւներ։
Սրանց լիակատար
ցանկը
ունի
Լ
Զ § Ձ Ր Ճ 6
իր
վերոյիշեալ
աշխատութեան
մէջ. նոյնը
ամ բո ղջութեամ
բ պիտի
գտնէ
Ընթերցողը
նաև
ներկայ
աշխատութեան
մէջ։
Բայց
այստեղ
կայ
մի փոքրիկ
տարբերութիւն
իմ և Նճ^Յւ^ճճ֊ի
միջև։
Ամէն մէկ ստուգաբանութեան
դէմ՝
Լ
Ձ § Ձ 1 " ( 1 6
ւիչո֊մ
է ոչ
միայն
նրա
առաջին
հեղինակը,
այլ նաև
բոլոր
այն հեղինակներր,
որ այդ բառր յիշատակած
են,
Fonds A.R.A.M