14
դրութեան
մէջ հազիւ
երբեմն
գործածուած
ձևերն
ևն։ Շատ անգամ
սրանք
անստոյգ
են նշանակութեան
կողմից,
այսինքն
չգիտենք,
թէ ի՛նչ
նշանա­
կութեամբ
են գործածուած,
ուրիշ
դէպքերում
յայտնի
չէ նրանց
բուն ձևր,
որովհետև
զանազան
ձեռագրեր
զանազան
ընթերցուածներով
են
ալանգում
կամ
աղբիւրն
է անվստահելի։
Սրանք էլ պէտք
ունին
լաւագոյն
ձեռագրե­
րի
յայտնութեան
կամ անդրագոյն
քննութեանց՝
պարզաելոլ
և
որոշուելու
համ
ար։
Ոմանց
համար
այսպիսի
բառերի
թւումր
աւելորդ
էր, «Թերևս
աննպա­
տակ
նկատուի
գիտական
բառագրքիս
մէշ անստոյգ
բառերու
կուտակումը»
(
Ակինեան)։
Բայց
ճիշտ չէ այս հայեացքը։
Աննպատակ
և վնասակար
պիտի
լինէր
այդպիսի
բառերի
թւումր
որևէ գործնական,
դպրոցական
կամ առ­
ձեռն բառարանի
մէջ, որովհետև
տեղիք
պիտի տար
սխալ
ձևերի տարած­
ման։
Ընդհակառակր
այսպիսի
գիտական
գործի մէջ ճիշտ
տեղն էր հաւա­
քելու
նաև այդ կարգի
բառերր,
նրանց
անստուգութիւնը
երևան
հանելու
և եթէ կարելի էր՝ ստուգելու,
ուղղելու կամ
մերժելու։
Մնացեալը
ճշտել ժա­
մանակի
գործն է։
Չորրորդ
խումբը
կազմում
են այն սակաւաթիւ
բառերը,
որոնք թէև
բառարաններում
յիշոլած
են, բայց իսկապէս
ուրիշ բան չեն, եթէ ոչ աղ­
ճատուած
ձեռագրերի
սխալ
գրչութեանց
կամ
սուտ
ենթադրութեան
ար­
դիւնք,
որոնք
նորագիւտ
լաւագոյն
ձեռագրերի
րնթերցմամբ
կամ
բանասի­
րական
քննութիւններով
փոխուած
կամ
ջնջուած
են։ Այս կ
ա
րգի
բառերր
կոչում ենք
սուտ
կամ
շինծու,
ինչպէս
են օր.
նանակ
«
կացին»,
իւորանւյ
«
զկռտոց»,
իւորի
«
ընթերցող»,
փանոուրլսկ
«
հիւսն»
ևն։
Այս վեց խմբից
դուրս կայ նաև հայերէն
բառերի
շատ
աւելի
ստուար
մի
թի
Լ
։
Ո
Ր
մնում
Է առանց
մեկնութեան
կամ ո՛ չ-վերջնական
ստուգա­
բան ութե ամ
բ։
ՈրպԷսզի
ընթերցողր
մէկ անգամից
տեսնէ, թէ իր փնտռած
բառը ի նչ
խմբի
է պատկանում,
արմատի
սկիզբը
(
առաջին
բաժնի
մէջ) դրի պայ­
մանական
նշաններ,
հետևեալ
ձևով.
+
ցոյց է տալիս
բնիկ հայ բառերր.
*
օտար
փոխառեալ
բառերր.
օ
բնաձայն
բառերը.
—
հա յակերա
բառերը.
1
սուտ
ու շինծու
բառերը.
Անստոյգ
բառերր
յիշատակուած
են յատկապէս,
իսկ դեռ
չմեկնոլած
բառերր
մնում են առանց
նշանի։
Ստուգաբանական
բաժնում
իմ գլխաւոր
և հիմնական
առաջնորդս
եղաւ
Ւ1սէՏՇհտՅ,ՈՈ, յ\ՈՈ61Տ0հ0Ո (յՐՁ1Ոտ8,ա<։,
Լ շ դ ՚ ձ կ 1895— 7, որ հայ լե
զոլաբա֊
նութեան
հիմնաքարն
է։ Այս աշխատութեան
մեզ վերաբերեալ
մասը ամ­
բողջապէս
ներմածուած
է իմ բառարանիս
մէջ։
Եւ որպէսզի
ամէն մի
ստուգաբանութիւն
հեղինակալոր
վճռով հաստատուած
լինի,
ստուգաբանու­
թեան
վերջում
ամէն անգամ
յիշոլմ
եմ թէ Հիւբշման
ընղոլնե՚լ
է այղ ստու­
գաբանութիւնը
իր գրքի
ա
յ
ս
Ի ՝ և չ
էջում։
1895 — 7
թուականներից
յետոյ
սակայն
հրատարակուեցան
նորանոր
ստուգաբանութիւներ՝
ԱշւԱշէ-ի,
Լս1Հ
՚
Ո–/», ԲօճՔւ՚ՏՕՈ֊/՛
և այլ հ ա յա գէտն
երի կող­
մից
(
նոյն իսկ Հիւբշման
հրատարակեց
նոր ստուգաբանութիւներ)։
Սրան֊
Fonds A.R.A.M