12
ամերիկահայը՝
անգլերէն
ևն, և բոլորն
էլ այս
լեզուների
միշոցով
հայերէնը
պիտի կապեն
հնագոյն
լեզուներին։
Ուշադրութիւն
դարձրի
յատկապէս
իրա–
նեան
ճիւղի
վրայ
և նրան պատկանող
լեզուների
ձևերը
մի առ
մի
յիշեցի,
համեմատութեան
միջոց տալու
համար
նրանց,
որոնք
հայերէնը
դեռ
արիա՛
կան
լեզու
են ուզում
համարել,
և անուղղակի
կերպով
ցոյց տալու, թէ ի նչ–
քան
հեռու են արիական
ձևերը
մեր հայկական
բնիկ
բառերից։
Որևէ
լեզուի
բառերի
քննութեան
ժամանակ
լեզուաբանները
բաւակա–
նանում
են համապատասխան
ցեղակից
ձևերը
նշանակելով
և նրանց
փո­
խադարձ
կապակցութիւնը
որոշելով–
այսպէս
օր,
հյ.
տուն =
յն,
Տօււօ; =
լսւ.
ճօաԱՏ
ևն. նոյն
իսկ շատ
յաճախ
կարիք
չեն գդում
երևան
հանել
նախա­
լեզուն ան
ձևր։
Իսկ նախալեզուն
ան
ձևի ծագումը
կամ
ստուգաբանութիւնը
իրենց
նպատակից
դուրս
է. դա
պատկանում
է ընղհանուր
լեզուաբանու­
թեան
և հնղևրոպագէտ
լեզուաբանին,
այսպէս
օր. թէ հնխ.
(1
օՈ1–
Ատոլն»
յառաջանոլմ
է
Ժ&ա֊
«
շինել,
կառուցանել»
արմատից
և թէ
այս ՃՇԱ\~
ար­
մատն
էլ գալիս
է ճ&՚ «կապել»
պարզ
արմատից։
Ես
ամէն
անգամ
ան­
հրաժեշտ
համարեցի
դնել
նախալեզուեան
ձևր։
Հայագէտների
համար
ալե­
ւորդ
և գործիս
բուն
կոչումից
դուրս
էր նաև հնղևրոպական
մայր
լեզուի
բառերի
ուսումնասիրութիւնը
և նրանց
ծագման
քննութիւնը,
որ պատկա­
նում է րնղհանուր
լեզուաբանութեան։
Սակայն
մտածելով,
որ
Արմատական
բառարանս
պիտի
գործածեն
մեծ մասամբ
ոչ-խոր
մասնագէտ
հայ
ընթեր­
ցողներ,
միւս կողմից նկատելով,
որ այս պէտքր
լրացնող
ուրիշ հայերէն
աշ­
խատութիւն
չկայ
և երբեք
էլ սպասելի
չէ որ
լինի,
ուստի
աւելորդ
չհա­
մարեցի
դնել
նաև
սրանք։
Այսպէսով
ամէն
մի բնիկ
հայերէն
բառի
դէմ
դրուած
եղաւ
նրա համապատասխան
հնղևրոպական
մայր
ձևի
համառօտ
պատմ
ոլթիլնը։
Այս
բոլորի
համար
ի մէջ այլոց
իբրև
գլխաւոր
աղբիւր
գործածել
եմ
բոլոր
հնղևրոպական
մայր
լեզուների
լաւագոյն
արմատական
բառարաննե­
րը,
որոնք
են՝
՝\
^
7
3,1
ճ6, ՏօւՏ&Ըվ, 861՚Ո6ե61՝, Ճ1ս§6, Ւ101՝Ո,
7 1
՚ 8
Ա
է III
8
,1)1),
\
^&1ճ6–ԲօէՕայ՛՛,
ճ1
՝
Ո0Աէ–\161116է.
այս բոլորի
ընդարձակ
խորագիրը
տե՛ս
հ ա
մ առօտ ա գրութեանց
ցանկում։
Այս
գրքերի
համապատասխան
էջերը
կանոնաւոր
կերպով
յիշում
եմ
ամէն
մի բառի
քննութեան
ժամանակ։
Վերջին
երկու
գործերը
հրատա­
րակուեցան
գործիս
տպագրութեան
ընթացքում,
օգտուեցի
որքան
կարելի
էր, իսկ մնացեալը
դնում
եմ Յաւելուածի
մէջ։
Օտար
փոխառութիւնները
մի քանի
տեսակի
են
բաժանւում,
կան
փո֊
խառոլթիլններ
իրանեան
հին ու նոր լեզուներից,
ասուրերենից
(
Ասորես­
տանի
լեզուն
յ, խալդերէնից
(
հին Հայաստանի
բնիկների
լեզուն),
վրառերէ–
նից,
ասորերէնից,
յունարէնից,
եբրայ եցերէնից,
արաբերէնից,
լատիներէ֊
նից,
հին ֆրանսերէնից
և թուրք֊թաթարական
լեզուներից։
Իւրաքանչիւրը
սլէտք եղած
ձևով բացատրուած
է, աւելի երկար կանգ
առնելով
մանաւանդ
իրանեան
բառերի
վրայ՝ վերև
յիշուած
պատճառներով։
Այստեղ
էլ
լեզուա­
բանը
բալականանում
է փոխառեալ
բառի
դէմ
դնելով
մայր
ձևը և
աւելի
այն
կողմ գնալու կարիք
չի զգում։
Այսպէս, բաւական
է ասել, թէ
կոկորդի­
լոս
փոխառեալ
է
յն.
•
ՀքյՕՀՕՕւ/^օ;
բառից,
իսկ թէ այս
յունարէն
բառն
էլ
ի՛նչ
ծագում
ունի
/
=
–
Հ0Օ՚Հ6–ՏքՈ/\օ;
«
քարերի
որդ»),
դա
հայագէտի
գործը
չէ, այլ
Fonds A.R.A.M