ԱՊՕ
երկու ընթերցուածները
մնում են զանա­
զան ձեռագրերում, իսկ վերջինր
ընղու–
նոլած է իբրև մայր ձև։ Նոյնը
ունեցել են
նաև մեր թարգմանիչները
իրենց օրինակում,
որից և տառա դարձրել ենհայերէնը։ Այս
բառի դէմունինք վրաց. Կ–Յօշո<ոօ
սապ–
փոթի
«
կոնք», որ ենթադրում է յն.
ՕԱ^ռա).
այս էլ բռնում է միջին տեղր
ՕԱ՚Ձ
՚
ՀձԿ, Խ~
և
&7
;՚
Հտ$
ձևերի։
Ալգերեան,
Բցտր. չփ. և կշռ. էջ 45,
յն.
ձտՉԱ)&
ձևից։
4
Ա1)08ԻՔՍ
(
սեռ.
ի ;
«
մուրհակ»
Մխ.
դատ. (գրուած ապսստ\ւ.ս), կայնաև
ա~
պաւտիկ
Լմբ. օր. Տ9։
ա Ցն. աձռհՀ
«
ապացոյց»։––
Հիւբշ՛
341,
Ուղիղ մեկնեց նախ ՆՀԲ. յաւել, հա. Բ.
էջ 1045ա։ Սխալ է Բասմաջեան, Լմբ.
օր. 43, որ համարում է յն. Խօճփք)
«
գրաւական»։
ԱՋ, ո, ու
հլ. (բովանդակ
ՍԳրքի մէջ ու­
նինք 33 անգամ
աջոյ,
8
աջով,
5
աջու,
2
աջուց,
2
յաջում,
62
աջմէ,
յետնաբար նաև
ի
հլ.) «աջ» ՍԳր. Ագաթ. ևն. յետնաբար
«
սրբի կամ նաև կրօնաւորի
ձեռք»,
որով
ասլում է մինչև անգամ՝ Ուր կայ ձախ աջն
Պետրոսի և Պօղոսի. Վրդ. աշխ. 516։ Այս
բառից են
աջակողմն
ՍԳր.
աջաթև
Արծր.
աջակից
Սամ. երէց,
աջակցիլ
Խոր, Յհ. կթ.
աջնակ
Վրդ, քրզ.
աջել
«
հրալիրեալր
վերև
կամ աջ կողմր նստեցնել»
(
հմմտ.
յն.
Շտ|ւ6–
օյյ-Յս)
Մանդ,
աջին
Խոր. Յհ. կթ.
աջանալ
(
նոր
բառ)։
2.
Լեզուների մէջ առհասարակ աջը հա֊
մարուած է լալ, բարեգուշակ,
յաջողութեան
կողմ, մինչդեռ
ձախը նշան է անյաջողու­
թեան, ձախորդութեան,
իբրև չար, ան բա­
րև գոլշա կ կողմ։ Այսնախապաշարման հա­
մեմատ
ունինք
յն. ԽՀւձ «աջ»,
8
տ
^էՕ<;
«
յաջող, ճարտար, սրամիտ, ճարպիկ», լտ.
ճՀճէՇէ «աջ, յաջողակ, ճարտար», տճկ.
ՏՅք
«
աջ, առողջ, ողջ», պրս.
Հ
^.~յ
\
յ
1
՚
ՅՏէ
«
աջ, ուղիղ», գւռ.
գործս աջ Է դնում
«
յաջող
է»։ Ընդհակառակը՝
յն.
Օք>ւ01ՏթՕ<;
«
ձախ,
անյաջող»,
լտ.
Տ1ատէ6ք
«
ձախ,
անբարե–
ԱՋ
յաջող, չարագուշակ»,
հյ.
ձախ, ձախորդ,
ձախորդութիւն, ձախող,
գւռ.
գործս ձախ Է
գնում
«
անյաջող է» ևն։ Ըստ այսմ
հյ.
աջ
բառից կազմուած են
աջող
Եզեկ. ծր, 28.
Խոր. Փարպ.
աջողակ
«
ճարտար» ՍԳր.
Փարպ. «լաւ, յաջող» Պիտ. Զենոբ.
աջողա­
ձեռն
«
ճարտար»
Խոր. Յհ. կթ.
չաջողութիւն
Եզն. մանաւանդ
յ
նախդիրով՝
յաջող
Ելս.
քր.
յաջողակ
ՍԳր.
յաջողել
կամ
յաջողիլ
ՍԳր.
յաջողութիւն
ՍԳր. Եզն. Եւս. քր.
ան–
յաջ
«
անյաջող, տարադէպ»
Խոր, բ, 7. մի­
ջին
հյ.
աջռղնալ
«
հիւանդը լաւանալ, ապա­
քինիլ»
Անսիզք 65 (հմմտ. թրք.
ՏՅք
Տա
2՛
2.
ողջ» )ւ
3.
Յաջողութեան
գաղափարից
անբաժան
է յաոաջդիմութեան
գաղափարը, ըստ այսմ
աջ
բառից ենծագում՝
աո
մասնիկով՝
ա–
ոաջ
«
առջևը»
ՍԳր. Ոսկ. Եզն. Ագաթ,
րնդ
աոաջ
ՍԳր. Ոսկ. ես.
աոաջոյ, առաջապահ,
առաջև, գաոաջեսք, զառաջեաւ, առաջի,
զառաջասուն, յառաջ
ևն, բոլորն էլ հին և
րնտիր (հմմտ. թրք,
6
ք1
բառը՝ որ նշանա­
կում է «առջևը», իսկ կում ո լկե րէն ում ար­
դէն «աջ», այսս/էս՝
ՕՈ^
«
աջ»,
0
Ո§ ^ՅՈ9
«
աջ կողմը», տե՛ս
յ
\4
օ
%11
բՅ,
1
<7
^ե1էՀՇ1ՀՕ՝
Բ700ք<1Ց Ը
^ՕՏՅթե,
ՇՃՕթՏ. 1
«31՜6
թ.
1
<38քՀՅՅՅ,
հտ, 17)։
—
Այս բոլոր բառերը ղոլգորդուած
են
տեղի գաղափարի հետ, բայց
յառաջդիմու­
թիւն առանց ժամանակի
գաղափարի՝ ան­
կարելի է. այս պատճառով
լեզուների մէջ
այն բառերր՝ որ նշանակում են «առջև»,
նշանակում եննաև «նախ», հմմտ. ֆրանս.
3\
^ՅՈէ
«
առջևր, առաջ, նախ»,
ճ6\
;
ՅՈՇ6ք
«
առջևից
երթալ և կանխել»,
յն.
~ք30
«
առ­
ջևը, առաջ, նախ», թրք– •ճգճ
ՕՈ
«
առջևը»,
ձ.*ճգ\
0
է1
յ 6
«
նախ և առաջ», պրս.
^յձ-^Լ
թ6§
«
առջևը, նախ»,
յ , * .» լ06§Ր&\՛
«
առ­
ջևից գնացողը», ^
. •
>. . « |)6§1Ո
«
առաջուց,
կանխաւ» ևն։ Հայերէնի մէջ էլ ունինք
ա–
ռաջ
«
առջևը», աշխ. «նախ,
նախապէս»,
յառաջ
«
դէպի առաջ և առաջուց, նախ»,
յառաջել
«
առաջ երթալ և կանխել»,
առա­
ջի
«
առջևը»,
բայց նաև «առջի,
առաջին»
Սերեր, թ. Բուղ. ե. 51.
գաոաջել
«
կանխել»
Եւս. պտմ. Եփր. ա. տիմ.
առաջուստ
«
առջե–
վից» Եփր. աւետ, «առաջուց» Եփր, Եբր,
245
Fonds A.R.A.M