ԱՇԽ
217
ԱՇԽ
տի տար հյ.
շեւո։
Հիւբշ, 100-101
ընդու­
նում է բառերի ձևական
համաձայնու–
թիւնր,
բայց նշանակութեան տարբե­
րութեան պատճառաւ
մերժում է։ Ու֊
ղիղ
մեկնեց
ՏՁ16Ո13ՈՈ
ՅձԱ
8(1908)
Էջ 53։ Ւձս1Խ֊ի
մեկնութեան հետ նոյն
Է
1
ՀօթԼՄե,
Մշակ 1914, & 121,
Հիւնք,
պրս.
թէշխա
«
աշխատող,
ջանացող»
բառից, որ սակայն չգիտէ ԳԴ։
ԳԻՌ.–Ալշ. Ջղ.
Սլմ.
աշխատել,
Ախց,
Ոզմ. Տփ.
աշխատիլ,
Երև. Ննխ.
աշխադէլ,
Սչ.
աշխադել
«
յոգնիբ,
Շմ. Պլ. Ռ,
աշխա–
դիլ,
Ասլ,
աշխադէ՛լ,
Ագլ.
ոշխա՚տիլ,
Զթ.
աշխադրլ,
Գոր. Ղրբ.
ըշխա՚գէլ, րխշա՚դէլ,
Մրզ.
ախշատէլ, աշխատէլ,
Խր.
ախշադէլ,
Կր.
ախշադիլ,
Մկ.
աշխատիլ,
Ակն.
աշխըդիլ,
Տիգ.
աշխադիլ,
Հւր.
աշղադանք:
Բառիս
ի ֊
մաստն էր հնագոյն
շրջանում և գրաբարում
«
նեղոլիլ,
յոգնիլ, չարչարուիլ»,
արդի գրա­
կանում «աշխատիլ,
թանի լ, գործել», գա­
ւառականներով
«
շահիլ, վաստկիլ»
(
այս­
պէս են օր. Երև. Ղրբ– Տփ. ինչ.
երկու մա–
նէթ աշխատեցիք,
վերջին իմաստով
հմմտ.
հներից. «Խորհուրդս
մարմնաւոր
ջանիւ ոչ
յայտնի, փորձով և առաջնորդութեամբ
գրոց
աշխատի»
Լմբ. պտրգ.«Աշխատիլ պարտ է
մեգ յոյժս զգործս հոգւոց մերոց» Վրք. հց. բ։
Նշանակութեան
զարգացման
համար օտար
լեզուներից
հմմտ. լտ.
1
շեՕք
«
աշխատանք»
և
1
ՁԵ
0
Ր
0
«
տւանջոլիլ,
չարչարուիլ»,
հունդ.
Ո1ԱՈ1<3
«
աշխատանք»
<Լսլ.
ա ս եՅ
«
տան­
ջանք», ասոր.
լ՝. •^.. ՚31ա13
«
աշխատա­
սէր,
յոգնած,
տանջուած»։
ԱՇԽԱՐ
(
անհոլով)
«
ողբ, լաց, կոծ» Զ
ա
ք.
ժբ. 10. որից
աշխար դնէլ
«
վրան լալ, կո­
ծել» Բուղ,
աշխարել
ՍԳր. Ագաթ. Եզն. Ոսկ.
ես. և մ.
աշխարահեծ
Ագաթ, Կորիւն,
աշ­
խարան
Բուզ.
աշխարանք
Ոսկ. ես.
աշխա­
րումն
Մտթ. բ. 18.
գերաշխարան
Նար.։
ՆՀԲ լծ.թրք. հ&յզձէտՏ «պոռալը» Լսա–
կայն արմատն է հճ)քգ^Հ)։
Հիւնք.
ա–
պաշխառել
բայից։
Սագըզեան ՀԱ 1909,
335
և \Հ.ճէ$\, Ցուշարձ, Էջ 402 սումեր.
3
$6քՅ, «$6179
«
ողբ»։
քՀ0Ո11՜ե,
թրղմ.
Մշակ 1914, 1Ճ 122
աշխար
գնում Է
անծանօթ պրս . մի բառից՝ որի Հետ
Հմմտ. սանս.
31
<§ՅքՅ
«
տառ, վանկ,
խոսք», լտ.
զԱ1Ոէ.31՜6
«
գոռալ,
ճչել»,
իսկ
աշխարան <^
Հպրս.
Յ ^ Յ ^ Յ - Թ Յ Ո Յ
«
արցունքի սա վար»
պրս.
*3
§1<–ՃՅՈ։
*
ԱՇԽԱՐԱԻԱՆԴ
«
թագաւորա կան
թագի
կապը», մէկ անգամ գործածած է Բուզ. Ե.
լը. «Իպատիւ
գլխոյ ի վերայ գագաթանն ի
թիենաց
արծուոյն
հանգոյցք թագի կապեալ
աշխարալանդ
հանգոյց»։ Պէտք է հասկա­
նալ հայ Արշակունեաց թագաւորական
խոյ­
րի այն ժապաւէնը՝ որ ճակատի
կողմից
սկսելով՝ շրջապատում է խոյրը և
յետևի
կողմում մի կապ ձեւացնելոլց
յետոյ՝
երկու
ծայրերով ցած է կախւում (հմմտ,
օր. Տիգ­
րանի խոյրը՝ իր դրամների
վրայ)։
Այս թա­
ռը ունի միայն ԱԲ. զարմանալի է,որ միւս
բառարանները
չեն
յիշում։
֊
Բառի
երկրորդ մասը
ւանդ՝
անշուշտ
պրս.լ>––Հձ
եՅՈճ
«
կապ» բառն է, թայց առա­
ջին մասը անյայտ է, ամբողջր անշուշտ ի–
րանեան փոխառութիւն
է։ — Հիւբշ, 101։
ԱԲ մեկնում է «թագաւորական
թագին
աշխարհքէ
գոլնդր (ի նչ գունտ)
պինտ
բռնող կապ», այս
բացատրութեամբ
անշուշտ բառս ենթադրում է կազմուած
աշխարհ
և
պինդ
(
կամ հՏւ՚ոձ) բա­
ռերից։
ր^օրա՚ե,
թրգմ. Մշակ. 1914,
ձ/Տ 121 հպրս.
*
՚3՝
ա–ՏՅքՅ–եՅՈձՅ>
պրս.
ՅքՏ31՜–եՅՈճ
«
թագի կապը» բառի գա­
ւառական
մի ձևից։
Հացունի, Պատմ.
տարազին 96 պրս.
խշասւրա =
աշխարհ
կամ իշխանութիւն
բառից, իբր իշխա­
նութիւնը արքայի գլխին կապող։
*
ԱՇԽԱՐՀ, ի-ա
հլ. «աշխարհք,
երկիր,
գաւառ ևն» ՍԳր. Ագաթ. Կոչ. Եւս. (գրուած է
աշխարհ՝
Տիմոթ. կուզ էջ 216 և 297 շատ
անգամ. Փիլ. իմաստ. 33 գրուած է
աշխարհ
և յետոյ
Ր
տառը քերուած հանոլած.
Փիլ.
այլաբ. 143 ևյետոյ՝ յաճախ
ունի
աշխարհդ.
որից
աշխարհագիր
ՍԳր.
աշխարհաբնակ
Ագաթ, Բուզ.
աշխարհագոյժ
Ոսկ, մ. ա, 19,
25,
աշխարհագործ
Ագաթ,
աշխարհագոր­
ծութիւն
Եւս. քր.
աշխարհագունդ
Ագաթ.
աշխարհակոծ
Մ աշտ,
աշխարհահեղձ
Մշտ.
աշխարհադիտել
Տես.Ժը. 8.
աշխարհազօր
Բուզ.
աշխարհաժողով
Ագաթ,
աշխարհա–
Fonds A.R.A.M