8
ների
լեզուն։
Այսպէս
օրինակի
համար Վաստակոց
գրքից,
Մ խիթար
Հերա֊
ցուց, Կոստանդին
Երզնկացոլց,
Քուչակից,
Առաքել
Սիւնեցոլց,
Սմբատ Պատ֊–
միչից և ուրիշներից
դուրս
բերի
մի կարևոր
մթերք
միջին
հալերէն
բառերի։
Այս
կողմից
առանձնապէս
հարուստ
է նորայրի
ֆրանսահայ
բառարանը,
որից
քաղել եմ յատուկ
խնամքով
բոլոր
միջին
հայերէն
բառերը
(
նորայրի
մօտ
նշանակուած
Ս=–––ստորին հայերէն)։
Բայց յատուկ
ջանք գործ դրի իւրա­
քանչիւր
արմատի
դէմ դնելու
նրանից
յօրինուած
նորակերտ
աշխարհաբար
բառերր,
ինչ որ անշուշտ
օգտակար
պիտի
լինի նոր հայերէնի
լիակա­
տար բառարան
կազմելու
պարագային։
Սրանց
թիւր իմ բառարանի
մէջ հա֊
սալ
4050
֊
ի։
Սակայն թէ՛ Հայկազեան
բառարանը
և թէ՛ Առձեռնր
(
վերջինս
ունի
56,410
բառ) կատարեալ
չեննաև առաջին
երկու
շրջանների
բառամթերքի
կողմից։
Չհաշուելով
այն բազմաթիւ
երկերը,
որոնք
երևան
եկան և հրա­
տարակուեցան
1865
թոլականից
այս կողմ,
նկատեցի
որ հներին
ծանօթ
գրքերից
շատերն էլ ամբողջապէս
բառաքաղուած
չեն։
Հազար
անգամ
ոլրր֊
պտուած
նարեկի կամ Մխիթար
Գօշի Առակների
մէջ անտես
մնացած
բա­
ռեր
գտայ։ Այս հանգամանքը
ստիպեց
ինձ անձամբ և առանձին
ուշադրոլ֊
թե ամբ կարդալ
ծ այրէ ի ծայր
ամբողջ հիս հայ մատենագրութիւնը
և հաւա­
քել
նորագիւտ
բառերը։
Այս բառերի մի մասր հրատարակուեցաւ
առանձին
հատորիկներով
(
ինչ. Հայերէն
նոր բառեր
նորագիւտ
Մնացորդաց
Գրոց
մէջ,
Վիեննա
1908;
Հայերէն
նոր բառեր
Տիմոթէոս
Կուզի
Հակաճառու­
թեան
մէջ, Վիեննա
1909;
Հայերէն
նոր բառեր
հին մատենագրութեան
մէջ,
2
հտ. Վենետիկ
1913—1922)։
Թէ՛ սրանց մէջ հրատարակուած
և թէ՛
սրանցից
դուրս մնացած
նորագիւտ
բառերս
ներմուծեցի
Արմա տ ա կան բա­
ռարանիս
մէջ, շատ անգամ
մօտին
նշանակելով
«
նորագիւտ
բառ» (կամ
«
չու­
նի
նՀԲ» և կամ «չունի ԱԲ»), որպէսոի
սրանով
դիւրութիւն
տուած
լինիմ
նրանց,
որոնք
ապագային
լիակատար
հայերէն
բառարանի
կազմութեան
պիտի
ձեռնարկեն։
նորագիւտ
բառերիս
թի՚ը
հասնում է
2000
-
ի։
Հ. Ակի֊
նեան, իր Քննադատութեան
մէջ Արմատական
բառարանիս
(
ՀԱ
1930,
էջ
486
—
7)
պահանջում
է, որ այս նորագիւտ
բառերր
ես ստուգէի
էջմիածնի
և Երևանի
ձեռագրատների
8000
ձեռագրերի
վրայ։
Բայց
ինչո՞ւ
չստուգէի
նաև
Վիեննայի,
Վենետիկի,
Երուսաղէմի,
նոր-Ջուղայի,
Պօլսի
Անտոնեան
միաբանութեան
և այլ տասնեակ
հազարաւոր
ձեռագրերի
վրայ։ Եւ
ինչո՞ւ
միայն այդ նորագիւտ
բառերը
ստուգէի և ո՛չ թէ ամբողջ
հայերէն
բառերր։
Լալ
կլինէր
անշուշտ։
Բայց
կարելի" է մի մարդուց
այդքան
բան պահան­
ջել։ Այդ գործը
թողնում եմ ապագայ
հայ երէնագէ տներին,
քանի որ
նիւթը
արդէն պատրաստ է։
Այստեղ
առանձնապես
պէտք է
յիշել
«
Բառգիրք
Հայոց
արարեալ
ի
Ս. էջմիածին,
Երեմիայ
վարդապետի»,
տպ. ի յԱլիկօռնայ
1698։
Այս գիրքը
344
էջից բաղկացեալ
կոկիկ մի աշխատութիւն
է և իւրաքանչիւր
երեսում
ունենալով
30
տող, պարունակում
է շուրջ
10,000
բառ։ Կայ նաև գրքիս Բ
տպագրութիւնը
(
Պոլիս
1729),
որ առաջինի հետ տառացի
նոյն է,
ինչպէս
հաստատեցի
ամբողջ գիրքը ծայրէ ի ծայր համեմատելով,
իսկ էջ
536—575
Գէորգ
Գպրի
ձեռքով
դրուած են միքանի
յաւելուածներ
յ
որոնք
առել եմ
բառարանիս
մէջ։
Այս
բառարանի
մէջ (–=Բռ. երեմ.) կան այնպիսի
թառեր
։
որոնք իս֊
Fonds A.R.A.M