ԱՅՆ
170
ԱՅՈ
Մասիս 1880 յունիս
24,
յոլլ. 4 ևօ ֊
գոստ
1։
ԳԻՌ. — Ագլ.
այծ ,
Ախց. Ցղ.
ած,
Երև.
Ղրբ. Մկ. Մշ. Մրղ. Ջղ. Սլմ. Վն. Տփ.
էծ,
Կր.
Սեբ. Սչ. Ննխ.
աձ,
Հճ.
աձ, էձ,
Ասլ.
աձ, ագ,
Ալշ. Հմշ.
էձ,
Ոզմ.
յէծ,
Զթ, Խրբ. ՀՈ֊
—
Մշ. և
Զթ. բառս նշանակում
Է «այծի
Էգը՝ սկսած ե֊
բեք տարեկանից»,
այսպէս է նաև
գրաբարի
մէջ. մինչդեռ
միւս գաւառականն
ե րի և գրա­
կան
լեզուի մէջ րնդհանուր
նշանակութիւն
ունիէ — Գալառականներում
այծ
փոխաբերա­
բար
գործածւում
Էնաև երկիւղի,
բարկու­
թեան և քնի համար,
ինչ.
այ ծ այ ծ լինել
Ղրբ՛
«
վախենալ»,
այծերը գալ
Երև. Ղրբ՛ Տփ.
«
բարկանալ»,
Ննխ. «քունք
տանիլ»,
այ ծերո
հաւաքել
կամ
մօտ անել
Երև. Տփ. «բարկա­
նալ»
ևն։ —Նոր բառեր են
այծահագ, այծ ամո ­
րի, այծապտուկ, այծերէն
կամ
աւյծեվար, ա յ –
ծոտիլ, այծուկ, այծ տ երև։
*
ԱՅՆ
«
ջրի ակունք»,
նորագիւտ
բառ, որ
մէկ անգամ
գտնում եմ գործածուած
Սասն.
59.
Այն յար դահ՛ո ս։
= Եբր.
՝31
Ո
«
ակն,
աղբիւր».
բուն
նշանակում
է «աչք»։ — Աճ.
+ ԱՅՆ
«
էն, նա», գործածւում
է
զանազան
ձևերով ու դարձուածներով,
ինչ.
ա յն գի, ա յն
իսկ է, ա յն ինչ, այնու գի, այնուհետև, ա յ ն ­
չափ, այնպէս, այնպիսի, յ ա յնժ ա մ , յ ա յն կ ո յ ս ,
յայնմհետէ, յ ա յ ն սակս, ց ա յն վայր,
բոլորն
էլ հին և րնտիր. յետին են
այնքան, ա յն գ ոյն ,
այնգունակ, այնուգունակ։
= Մեկնութիւնր
տե՛ս
ն, նա։—
Հիւբշ.
487։
Նախ
Գ՚Դ համեմատեց
պրս.
ՁՈ
ձևի
հետ,
Մորթման
20
Ի\(ձ
26. 472
պրս.
•
յՏւ 1 Ո
«
այն»,
խալդ.
ւ ա Օ ՚Յ
«
յայնմ»։
Ծագման
պարզաբանոլթիւնր
տե՛ս ի/\քէ\\–
\&
է
ա Լ
10, 254
և 19, 52։ \ԼճՀՏէ,
Յուշ.
402
սումեր.
3 0 ,
Ո Յ
ցուցականի
հետ։
ԳԻՌ.֊Ագլ.
Ակն. Պլ. Ռ. Սչ. Յղ.
ան,
Հճ.
ան, էն, ինօ,
Ննխ.
ան, ինա,
Կր.
ան,
ինի,
Զթ. Շմ. ո\ն, Խրբ.
ան, անի,
Մկ.
ան, անիկ,
Հմշ.
էն,
ինա,
Ալշ. Երև. Ղրբ. Մրղ. Ջղ. Սլմ.
Վն. Տփ.
էն,
Մշ.
էն, ըն,
ընի, ինա,
Տիգ.
էն,
ան, ընի, ընիգի,
Ոզմ.
նահան,
Ասլ.
ա ՜ ։—
Նոր
ձևեր են
անի, անիկ, անիկա, անիկակ, ինիկ,
անանկ, անանկոլկ, անանկով, էնէնց, էման,
էմալ, անդին
ևն,
որոնցից
ոմանք մտած են
նաև գրական
լեզուի
մէջ։
©ԱՅՈ
«
հա՛, այդպէս է» ՍԳր. Ագաթ, կայ
նաև հոլովուած
ի
հոլովումով,
հմմտ. Եփր.
տիտ. 262
այոյնիւն
(
ձեռ.
ա յ ո յ ռ յն ի ւ ն ^
և ա–
չովն. գրուած նաև
ա յ ո յ ,
հայո՛, հ ա յ ո յ
Թր.
քեր. 33, Համամ, քեր. 275։ Այս բառր ԺԲ դա­
րում արդէն գործածական
չէր մեր
ժողովրդի
մէջ և դրա համար է, որ Մխիթար
Գոշ իր Դա­
տաստանագրքում
(
հրտր. Բաստամեան, էջ 9)
հարկ է համարում
բացատրել
բառը
այսպէս.
«
Այոն այո լիցի և ոչն ոչ.որ է հան՝ հա և ոչն՝
ոչ»։
Աւելի
յետոյ
նոյնր
ունի
Երզն, մտթ, էջ
123,
«
Այլ
եղիցի ձերբան, այո՛ն այո և ոչն
ոչ... այսինքն
զհայն հա և զչէն
չէ»։
֊
Բնաձայն
բառ է. րստ այսմ մեզ հետ
կապ
չունին լատ,
տ\օ,
անգլ,
3)
<՚, ^ 6 Տ ,
ֆրանս.
0111,
գերմ.
խ,
ալբան.
3 1 ,
գնչ.
Յ Ո 1 ,
չաղաթ.
^ \
3111,
խիվայի
բարբառով
\ « » \
Ա \ – " \ ՚ 3 ,
թա­
թար.^\
1
^ 6 ,
թրք-^է*
հտւյ հպ
«
անտա­
րակոյս»,
ափխազ,
3 ) ՛ ,
Յ ^ ՚ ՚ Յ ^ ՛ ,
տարաս,
Տւ\,
3
^ ,
ևն։ Զ
ա
րմանալի
է որ այսպիսի
մի բառ,
որ մեր արգի
լեզուի
ամենասովորւսկան
մի
ձևն է, գոյութիւն
չունէր ո՛չ միայն
րնղհանտւր
հնղևրոպական
նախալեզուի
մէջ, այլև
յու–
նարէնում
և լատիներենում,
Պլատանի խօ­
սակցութեանց
մէջ երբ հարց է տրւում «Ասա­
ցի՞ր», պատասխանր
լինում է «ասացի»
կամ
«
ես եմ» (ասաղր) կամ «անշուշտ»։
Այսօր էլ
երբ
ռուսին
հարցնում
ենք «տեսա ր», պա­
տասխանր
լինում է «տեսայ»,
նշանակում
է
թէ «այո՛»
բառր դեռ այնպէս
սովորական
ի ֊
մաստ
չունի,
ինչպէս մեր մէջ կամ եւրոպա­
կ՛ան
լեզուներում։
Հնղևրոպական
նախալե­
զուի մէջ «այո՛» բառր
չլինելու պատճառով
է՝
որ այժմ էլ մի ընդհանուր բառ չկայ
լեզուների
մէջ,
նոյն իսկ ռոմանական
լեզուները
իրենց
մէջ կամ սլաւական
լեզուները
իրենց մէջ չու­
նին րնդհանուր
մի բառ՝ այս իմաստով։
Այս
բոլորը
ցոյց է տալիս որ այս գաղափարը
ուշ
է կազմուած՝
զանազան
լեզուների մեջ զանա­
զան միջոցներով
(
ԻձՇ11
\
շէ, ԼՇՏ
աէ-ճ&էՇՈՇ-Տ
6
Ոէւ՜6 VՕ^Ձես1^^^&Տ, Բ Յ Ո Տ
192
Տ),
Այսպիսի մի­
ջոցների մէջ հետաքրքրական
են օր, Սոլչա֊
վայի բարբառով
կի
և
պի
բառերը՝
որոնք գոր­
ծածւում են «այո՛»
նշանակութեամբ՝
առաջի–
Fonds A.R.A.M