ԱՄԻ
15
Տ
ԱՄԻ
33
Օ * բառէս
Հնդե րոպ ական
պարզ
արմ
աան
է
աէ–
«
չափել»
(
Հմմտ* լն* թՓՀքՕ»
«
չափ»^>
մետր), ըստ որում
լուսնի
Համեմատ
էին
չափւում
ամիսները;
Ա$
ս
արմատիս
կազ֊
մ ու եռ նա իւ
յ*Ո 6 ~ Ո յ
որ պաՀուած է գերմ* ե
բալթեան
լեզուների
մէշ*
լեաոլ
աճմամբ
ստացուեռ
Մ1 611 ՜՝ է ՚ Տ ՜ ,
բալս
աւելի
սովորական
եղաւ
Ո16ՈՏ-»
ինչպէս
գանում ենք լ
ո
լ ն , Հալ,
իտալական ե կե լտ ական
լեզուների
մէշ*
սրա֊
նից կրճատուելով՝
1
Ո 6 Տ -.»
որ գանում ենք
արիական և սլաւական
խմբերի
մ էշ։ Նա֊
իւալե զուի ա միսնե րը լուսնա
լին լինելով՝
€ լու­
սին» ե «ամիս»
բաոերր
նոլն կամ
նոլնարմատ
էին
սկզբում,
Հետոլ՝
իր
ա
Ր Հետ
լ\լ\փ
ո
$ելու
Համար
լուսնի
Համար
Հ>Ո
կ բառ
Հնարուեր,
իսկ
առաջինը
մն ազ
«
ամիս»
իմաս ա ով;
Ս ենք «լուսին»
իմաստով
նոլն արմատիս ու֊
նինք
մի ա լն
լքԱՅ քւ ի կ ,
որ իր ան ակ ան վւո խա֊
ռութիւն է* բնիկ Հալ ձևը կորած է;
Ղիս՚ելի
է նաԱ որ Հնգեր ոպական
բոլոր
լե
զուները
(
թող
զազան Ա գուժիկին)
առանց
բազա֊
ռութ ե ան ունին
նախաձալն
էք,
միալն
Հ
Ա
՚
լ -
երէն
աւքիս
բառն է
ճ
որ ունի
ա
նախաձալն
լաւելու ածը ։ Ալսէ լ ՛Լ՛"
ա
Հալկական
լօրին֊
ուածք է ։ Հնագոլն
Հալերէնն էր *մ
^\Ա,
որ
Ժողովրդական
ս տա գ ա բ ան ութ ե ա մ բ կ
աԱ
^
պարզ
նմանողէս թե ամբ Հլ*
աւք
«
տարի»
բ ա ՚ - ի ս ս ա ա էյ հ լ Էմի նախաձալն
ա
(
Աճառ,
Բազմ. 1898, 372)։–Հիւբշ.
417։
Հին Տոմարի մէջ մեկնլում է
իմ ես
իբր
թէ մէկը տեսնելով
լրացած
ու փուլ ե֊
կած
լուսինր, ասաց
«
ղու
իմ ես
օրի­
նակ»։
Յայսմ. յնվ, 8 «Ամիսն 30 օրէ
և ստուգաբանի
յիմաստնոցն
թէ
իմ ես
օրինակ»։
Տաթև. ձմ. ա. «Ամիս
կոչի
ի լուսնոյն,
զի յաւուրս 30 պատէ զա­
մենայն
կենդա նակերպսն,
զոր տեսեալ
առաջինքն
զհին և զնոր, ասացին
իմես
օրինակ
ծննդեամբ և մահուամբ և նո­
րոգմամբ և կոչեցալ
ամիս;»»
նորերից
նՀԲ
մեկնում է
«
ամ
վւոքրիկ,
ամ
լուս­
նի»։
Ուղիղ մեկնեց
նախ
րԱՅբյՕէհ,
յ\Տ13 բօ1.
103,
որ համեմատում
է սլ.
ԼՈ6Տ32
ձևի հետ, ապա
Բ6է6ՈՈ.
22։
Հիւնք.
ամ
և յն.
ս,տւ՚4՛
Պատահական
նմանութիւն
ունին կովկասեան
լեզու­
ներից ափխ.
ամդ, ամզա, ամըզ,
շապ.
մազե,
ավար,
մ օ ծ ,
կար.
մազա, մազէ,
աբաղա
մազէ, մազէօ,
որոնք
նշանա­
կում են «ամիս,
լուսին», իսկ շապ. ա–
բազա
մաֆէ,
կար.
մախօ,
ափխ.
ամշ
«
օր», թէ նմանութիւնը
պատահական է՝
ցոյց են տալիս
ցեղակից
լեզուներից
ագ. ցախ. ռուտ.
վազ,
բուդ. ջէկ.
ւ|աազ,
խիւր–
վաձ,
խին.
վաաց,
վար, կուր. կայ.
ակ,
քաց,
դիդօ
քոցի
ևն ևն
ձևերը։
ԳԻՌ.֊Ագլ.
Ակն. Ասլ. Ալշ. Գոր. Երև.
Խրբ. Կր. Հճ. Մկ. Մշ. Ննխ. Շմ. Պ լ. Ջղ. Ռ,
Սեբ, Սլմ. Սչ. Վն. Տփ.
ամիս,
Տիգ.
ա մ ի ս ,
Մրղ.
ամո՛՛ս,
Ոզմ.
ա ՚ մ է ՛ս,
Ղրբ՛
ա՛ մրէս,
Զթ.
ամրս,
Հմշ.
օմիս։
Ամիր տե՛ս
Ամիրայ։
*
ԱՄԻՐ ԱԼ ՄՈԻՄՆԻՔ
կամ նաև
ամիր
մումնիք
«
արաբների
խալիֆան»
՚
Հևոնղ. Կիր.
ևն,
= Արաբ. ՀՀՀձյՀձ
^ \ Յ ա Մ – 3 1 – ա ս ա ւ ո ւ ՚ ո
«
գլուխ
հաւատացելոց»
(
որէ
խալիֆայն
մահմետականաց)։—
Հիւբշ.
262։
"
ԱՄԻՐԱՅ, ի Հ՛ր
(
նաև
յզ.–այիք, այե աց
կամ
ա ւ ա ց
յ «մահմետական
իշխան,
կուսա­
կալ» Սեբ. Արծր, Պտմ. ներս. հյր. 67. Երզն.
քեր. Ուռպ. Ո լռհ, Մ ա դ. որից
ամիրայա կ ան
Մագ.
ամիրայապետել
Արծր.
ամիրայութիւն
Վրդն. պտմ. Միխ. աս.— բառի
երկրորդ
ձևն
կ
ամիր
Յիշատ. Վրդն, պտմ. 137, որից
ա՛­
միրապետ
«
արաբների
խալիֆան»
Յհ. կթ,
Ուռպ.
ամիրացուցանել
Ասող,
ամիրութիւն
Վրդ. պտմ.
ամիրացեալ
«
ամիրայ
դարձած»
Միխ. աս. 447։
֊
Առաչինր
գալիս է ասոր.
1.
է
*,1
31
Ո11՚3
«
կուսակալ»
բառից, որ իր հերթին փո­
խառեալ է արաբ. յ^օ\
Յա1ք
«
պետ,
հրամա­
նատ՛ար»
բառից,
արդէն մօտ 700 թոլին։
Իսկ
երկրորդր
գալիս է ուղղակի արաբ, ^.
Հ\
Յ ա Մ
ձևից,֊
Հիւբշ.
300։
նախ նՀԲ դրաւ
արաբերէնից։
Հիւբշ.
զանազանութիւն
չի դնում
ամիրայ
և
ա–
մ ի ր
ձևերի
միջև և երկրորդր
կարծում է
առաջինից
համառօտուած։
ԳԻՌ.֊Ակն.
Մշ. Պլ. Ռ. Սեբ.
ամիրա,
Խրբ.
ամիրա,
այսպես
էին կոչւում
հայ մե–
Fonds A.R.A.M