3
2.
Հոլովման եւ.խոնարհման օեւերո. —
Սրանք դրուած են արմատից ան–
միջապէս
յետոյ։
Այստեղ
առանձին
ուշադրութիւն
եմ դարձրած
հոլովման
վրայ, որ ներկայացնում
է բառի
բունը և մեծ կարևորոլթիւն
ունի
հայերէնի
հնագոյն
վիճակր
քննութեան
առնելու
համար։
Հայերէնի
հոլովման այս
կա րևո բութիւն
ը ո՛չ մ ատնանշուած
և ո՛չ շահ ա գործուած
է տակաւին։ Այս
գործր
կմնայ ապագայ
ուսումնասիրողներին։
Բառարաններն
էլ
առանձին
ուշադրութիւն
չեն դարձրած
այս կէտի
վրայ,
նրանք աշխատել
են
միայն
տալ
որևէ հոլովական
ձև, շատ անդամ մի քանիսը,
դիւրութիւն
տալու հա­
մար գրաբար
շարադրողներին,
որոնք չեն իմանում, թէ այս ինչ բսւռը ի նչ–
պէս պէտք \է հոլովել։
Առնելով
մասնաւորապէս
Հայկազեան
բառարանը,
տեսնում ենք, որ սովորաբար
ամէն
բառի դէմ դրած է հոլովական
ձևեր,
բայց
դրանցից
շատերը
կեղծ
են. այսինքն
հին վկայութեամբ
վաւերացուած
չեն, այլ ենթադրաբար
այնպէս
դրուած։ Ես սկզբունքով
դրի մի միայն
այն
հոլովումները,
որոնք
գոյութիւն
ունէին
Ոսկեդարեան
հայերէնում։
Սրա հա­
մար իբր աղբիւր
գործածեցի
նախ Հայկազեան
բառարանի
մ էշ
յիշուած
վկա յոլթիլնները.
երկրորդ՝
Երուսաղէմի
Համաբարբառը,
որ Ս. Գրքի Վկայ­
ութեանց
ամբողջական
(
թէև բաւական
թերի)
հալաքածոլն
է. և
երրորդ՝
իմ ընթերցումներր,
որով շատ բառերի
ո սկեդարեան
հոլովումր
երևան
եկաւ։
Ուր որ առաջին
երկու
աղբիւրները
(
Հայկազեան
բառարանը
և
Համաբար­
բառը)
բաւական
էին բառի
հոլովումը
գտնելու՝
հոլովման
համար
վկայու­
թիւն
չգրի, Բ
ա
էց
ոլ
Ր
Ո
Ր իմ րնթերցումներից
օգտուեցայ,
անպատճառ
նշա­
նակեցի այս կամ այն հոլովաձևի
գործածութեան
տեղը։ Օր,
կասլերա
բառի
դէմ նոր Հայկազեան
բառարանը
դնում է
ի
հոլովում,
բայց
վկայութեանց
մէջ կայ միայն
սեռ.
կապերտի
և բցռ.
կապերտէ,
որոնք բաւական
չեն
ի
հո­
լովում
երևան
հանելու։
Կարելի էր ենթադրել
նաև
ի-ա
հոլովում։
Ուստի
նշանակել
եմ
կապերտիւք
եփր. գ.կոր.122, որ իմ ընթերցումների
արդիւնքն
է։ Այսպէս շատ բազմաթիւ
տեղեր։
Հասկանալի
է, թէ որքան
ծանր գործ էր
ամբողջ
ոսկեդարեան
մատենագրութիւնը
կարդալ և հոլովներ
ջոկել, այս
պատճառաւ
զանազան
բառերի
հոլովումը
կարելի
չեղաւ
ճշտել։ Պատ
ահում
է, որ Ոսկեդարեան
հայերէնի մեջ էլհոլովական
զանազան
ձևեր
գործած­
ուած
լինին
միևնոյն
բառի համար.
սրանք էլ ջոկ ջոկ նշանակեցի։
Ոսկե֊
ղ
ա
ըից
յետոյ
հայերէն
բառերի
հոլովումը
մեծապէս
փսխուեցաւ.
սրանք
առանձին
խտրութեամբ
նշանակեցի՝
ասելով
օր. յետնաբար
ի
հոլովում
ևն։
Երբ սակայն ո՛չ Հայկազեանի
վկայոլթիլնները,
ո՛չ Համաբարբառը
և ո՛չ էլ
իմ ընթերցումները
չարդարացրփն
Հայկազեանի
նշանակած
հոլովումները,
այն ժամանակ
դրի Հայկազեանի
հոլովումը՝
ամէն անգամ
նշանակելով
«
ըստ
նՀԲ, բայց առանց
վկայութեան»,
կամ թէ «կայ
միայն
այսինչ
հոլովական
ձևը»։
3.
Բաոի նշանակութիւնը
(
դրուած
միշտ
չակերտների
մէջ).—
Այստեղ
հետևել եմ սովորաբար
նոր Հայկազեան
բառարանին՝
նկատի
առնելով նաև
նրա տուած
վկայութիւնները։
Ուր որ պէտք էր՝ ալելացրի նաև Առձեռն բա­
ռարանի
տուած
նոր նշանակութիւները։
Տեղ տեղ իմ ընթերցումներն
էլ
երևան
հանեցին
նորնշանակոլթիւններ։
Եթէ բառը նոր գրականում
տար­
բեր իմաստ է ստացած, կարևոր
համարեցի
այդ էլ նշանակել,
ուր որ պէտք
և կարելի էր նոր նշանակութեանց
զարգացման
ճանապարհներն
էլ
ցոյց
տալով։
Fonds A.R.A.M