3
2.
Հոլովման եւ.խոնարհման օեւերո. —
Սրանք դրուած են արմատից ան–
միջապէս
յետոյ։
Այստեղ
առանձին
ուշադրութիւն
եմ դարձրած
հոլովման
վրայ, որ ներկայացնում
է բառի
բունը և մեծ կարևորոլթիւն
ունի
հայերէնի
հնագոյն
վիճակր
քննութեան
առնելու
համար։
Հայերէնի
հոլովման այս
կա րևո բութիւն
ը ո՛չ մ ատնանշուած
և ո՛չ շահ ա գործուած
է տակաւին։ Այս
գործր
կմնայ ապագայ
ուսումնասիրողներին։
Բառարաններն
էլ
առանձին
ուշադրութիւն
չեն դարձրած
այս կէտի
վրայ,
նրանք աշխատել
են
միայն
տալ
որևէ հոլովական
ձև, շատ անդամ մի քանիսը,
դիւրութիւն
տալու հա
մար գրաբար
շարադրողներին,
որոնք չեն իմանում, թէ այս ինչ բսւռը ի նչ–
պէս պէտք \է հոլովել։
Առնելով
մասնաւորապէս
Հայկազեան
բառարանը,
տեսնում ենք, որ սովորաբար
ամէն
բառի դէմ դրած է հոլովական
ձևեր,
բայց
դրանցից
շատերը
կեղծ
են. այսինքն
հին վկայութեամբ
վաւերացուած
չեն, այլ ենթադրաբար
այնպէս
դրուած։ Ես սկզբունքով
դրի մի միայն
այն
հոլովումները,
որոնք
գոյութիւն
ունէին
Ոսկեդարեան
հայերէնում։
Սրա հա
մար իբր աղբիւր
գործածեցի
նախ Հայկազեան
բառարանի
մ էշ
յիշուած
վկա յոլթիլնները.
երկրորդ՝
Երուսաղէմի
Համաբարբառը,
որ Ս. Գրքի Վկայ
ութեանց
ամբողջական
(
թէև բաւական
թերի)
հալաքածոլն
է. և
երրորդ՝
իմ ընթերցումներր,
որով շատ բառերի
ո սկեդարեան
հոլովումր
երևան
եկաւ։
Ուր որ առաջին
երկու
աղբիւրները
(
Հայկազեան
բառարանը
և
Համաբար
բառը)
բաւական
էին բառի
հոլովումը
գտնելու՝
հոլովման
համար
վկայու
թիւն
չգրի, Բ
ա
էց
ոլ
Ր
Ո
Ր իմ րնթերցումներից
օգտուեցայ,
անպատճառ
նշա
նակեցի այս կամ այն հոլովաձևի
գործածութեան
տեղը։ Օր,
կասլերա
բառի
դէմ նոր Հայկազեան
բառարանը
դնում է
ի
հոլովում,
բայց
վկայութեանց
մէջ կայ միայն
սեռ.
կապերտի
և բցռ.
կապերտէ,
որոնք բաւական
չեն
ի
հո
լովում
երևան
հանելու։
Կարելի էր ենթադրել
նաև
ի-ա
հոլովում։
Ուստի
նշանակել
եմ
կապերտիւք
եփր. գ.կոր.122, որ իմ ընթերցումների
արդիւնքն
է։ Այսպէս շատ բազմաթիւ
տեղեր։
Հասկանալի
է, թէ որքան
ծանր գործ էր
ամբողջ
ոսկեդարեան
մատենագրութիւնը
կարդալ և հոլովներ
ջոկել, այս
պատճառաւ
զանազան
բառերի
հոլովումը
կարելի
չեղաւ
ճշտել։ Պատ
ահում
է, որ Ոսկեդարեան
հայերէնի մեջ էլհոլովական
զանազան
ձևեր
գործած
ուած
լինին
միևնոյն
բառի համար.
սրանք էլ ջոկ ջոկ նշանակեցի։
Ոսկե֊
ղ
ա
ըից
յետոյ
հայերէն
բառերի
հոլովումը
մեծապէս
փսխուեցաւ.
սրանք
առանձին
խտրութեամբ
նշանակեցի՝
ասելով
օր. յետնաբար
ի
հոլովում
ևն։
Երբ սակայն ո՛չ Հայկազեանի
վկայոլթիլնները,
ո՛չ Համաբարբառը
և ո՛չ էլ
իմ ընթերցումները
չարդարացրփն
Հայկազեանի
նշանակած
հոլովումները,
այն ժամանակ
դրի Հայկազեանի
հոլովումը՝
ամէն անգամ
նշանակելով
«
ըստ
նՀԲ, բայց առանց
վկայութեան»,
կամ թէ «կայ
միայն
այսինչ
հոլովական
ձևը»։
3.
Բաոի նշանակութիւնը
(
դրուած
միշտ
չակերտների
մէջ).—
Այստեղ
հետևել եմ սովորաբար
նոր Հայկազեան
բառարանին՝
նկատի
առնելով նաև
նրա տուած
վկայութիւնները։
Ուր որ պէտք էր՝ ալելացրի նաև Առձեռն բա
ռարանի
տուած
նոր նշանակութիւները։
Տեղ տեղ իմ ընթերցումներն
էլ
երևան
հանեցին
նորնշանակոլթիւններ։
Եթէ բառը նոր գրականում
տար
բեր իմաստ է ստացած, կարևոր
համարեցի
այդ էլ նշանակել,
ուր որ պէտք
և կարելի էր նոր նշանակութեանց
զարգացման
ճանապարհներն
էլ
ցոյց
տալով։
Fonds A.R.A.M