ԱՄԵ
153
Ա Մ Ւ
ճւ՜Ոշէհ^Տէ,
ռուս. ՏւԱՇաշյ՚հ,
վրաց.
օՅց(Ո֊
Յօնքէդ ամեթվիս տ ո
ևն, բոլորն
էլ
«
սուտակ»
նշանակութեամբ։
Յոլնարէն՚ում
բառիս
առա֊
ջին
իմաստն
է «առանց
հարբեցութեան»
(
կազմուած
1.
բացասականով՝
ր&ՕՕԱ)
«
հար֊
բիլ»
բալից), և գործ է ածւում
նշանակելու
համար
մի խոտ՝ որ հարբածոլթեան
դէմ դեղ
էր։ Սուտակն էլ համ տրուելով
հին
յ՚ոյների
մօտ
հարբածութեան
դեմ իբր միջոց՝
ստացել
է ալս անոլնր։
—
Հիւբշ.
340։
Ուղիղ
մեկնեց նախ ՀՀԲ (
մեղեսիկ
բառի
տակ),
լետոյ
ՆՀԲ։
Ա Մ Ե Հ Ի
(–
լոյ,
֊
եաց)
«
անզուսպ,
կատաղի
(
ձի,
ալիք, կիրք). 2. անկիրթ
(
մանկութիւն)»
Իմաստ,
ժդ.
1.
Ոսկ. «3. անմշակ,
կորդ
(
հող)» Եփր. համար.
35.
որից
ամեհամուղ
«
ամեհին
զսպող
(
սանձ)»
Ոսկ.
ամեհաբար
Եփր. համաբ. 35. Մանդ,
ամեհութիւն
«
վայ֊
րենֆ բարք» Մագ, Սրգ. Լմբ. գրուած է
ամա­
նի
Ոսկ. ա. տիմ. էջ 15,
ամահութիւն
Մագ.
թգ. 27։
—
Տե՛ս և
ումեկ
բառի
տակ։
ՆՀԲ
ա ն ա ք ւ
բասից,
Րքէ
&
ՈՈ.
2)0
ա ն +
մ ե ո ՚ = մ ե ղ ,
մ ե ղ ր
«
կակղութիւն»։
Իձս
\\
Շ։
1
Հ2
Օ,
107
զնդ.
* 3 1
Ո Յ Յ Յ
«
Հում
ուտող»։
Լ.Յ§Ձ1"ճ6, ՕՔՏ
.
ՃԵոճ.
9
սանս.
ՅՈււէքՅ
և
ԽՈՂ.
ՏէԱճ. §
80
Հսլրս.
Ո31ա9Ո
\
քՅ
«
ապստամբական»։
Շաա
՚
լելրերգ,
^028.
80
Շ1՝.
I I I
դնում
է ՄիՀրի
անունից,
ինչ֊
պէս է նաև
մ ե է ւ ե ա ն ։
Ղափանցեան,
3 8 0
23,
ՅօՏ ունի մի աոանձին
քննութիւն
բառիս
վրալ,
որով
կրկնում
է
Լ
Յ § ,
Ձ
Հ
Ճ Շ ֊ Ի
մեկնութիւնը,
ալն է
Հպրս.
հ31Ո1 &Ո)/3
«
սւ պ
ււ
աա
մբ»։
Ա Մ Ե Ղ Ե Լ
«՛
ո լր ան ալ, ժխտել»,
գործածուած
«
ի
հին Քերականս»,
ունին
միայն
ՀՀԲ և ՓԲ,
իբր անստոյգ
բառ.
նոյն է անշուշտ
ամեղելել
«
զլանալ»
Բառ. երեմ, էջ 14։
ԱՄԵ Ս Տ ,
որից
ամեսսւութիւն.
նորագիւտ
անստոյգ բառ, որ մէկ անգամ
գտնում
եմ
գործածուած
Ոսկ. ես, 48 — 49, «Յորժամ
զիւր
յաղթութիւնն
եցոյց և զնոցա
ամեստութիւնն
յայտ արար», րստ ծանօթ, հրատարակչի՝
յն.
«
անիմաստութիւն
կամ
անճանաչողութիւն»։
+ Ա ՄԷՆ , ի
հլ, «բոլոր»,
հնագոյն
արմա­
տական
ձևն է, որ ընտիր
մատենագրութեան
մէջ հազուադէպ
գործածութիւն
ունի,
այսպէյ
են՝ Զամէն
մնացեալս
յանձն առնէր
շնորհացն
Աստուծոյ
(
Կորիւն).
Յամէն
արարածոց
(
Զգօն),
Առաւել
հատու է քան
զամեն
սուր
երկսայրի
(
Եփր, աւետ, 317),
Յամէն
թղթոցն
Պօղոսի
(
Եւս, պտմ, 204), (այս ձևերի
վրայ
տե՛ս Այտնեան,
Քնն, քերակ, էջ
64)։–
—
Վար–
դանեան, բառաքն, ղիտ, Ա, էջ 11= ՀԱ
1913,
158
ցոյց է տալիս՝
որ բոլոր ոսկեգարեան
ա–
մ\Հլները
«
ամ»
համառօտագրութեան
յետին
սխալ
ընթերցուածներն
ենև Ոսկեգարում
չր֊
կար
ամէն
բառը,
այլ միայն
ա մ ե ն ա յն։
Այս
բոլորր
չեն խան գա բիլ սակայն
ընդունելու թէ
բառիս
արմատն է
ս։մէն,
որ յետնաբար
.
սո­
վորական
գործածութիւն
է ստացել,
ինչպէս
ունին Պիտ. Նար. Շար. Պիսիդ. Լաստ.։ Արա
էլ հիմնական
ձևն է
ամեն,
բայց
որովհետև
հայերէնի
օրենքներով
վերջաձայն
֊–
ից
առաջ
գտնուած
ե
դառնում է
է,
ուստի և
ամեն
դար­
ձել է
ա մ է ն։
Ուր որ
է
մտնում է բառի
մէջ,
այնտեղ
ե
ձայնը
նորից երևան է գալիս,
այս­
պէս
հոլովման
ժամանակ՝
սեռ.
ամենի, ամե­
նից
և ածանցման
մէջ։
Այստեղ
ստանում է
հետևեալ
ձևերր, 1,
ամեն–,
որ ամէնից հա֊
րազատ և սովորական
ձևն է, սրանից
–
ա յն
մասնիկով՝
ամե ն այն
«
բոլոր»
ՍԳր, Ագաթ.
Եզն, ևն (այս
–
ա յն
մասնիկր
ցոյց են տալիս
նաև
մի - ա լն , երկ-այն, ցնանաւաարհ-այն,
մի ա նց ա մ - ա յն
ևն)։ Սրանից են
կազմւում
հարիւրաւոր
բարդոլթիլններ,
որոնք
բաժան֊
ւում են երկու մեծ խմբի, ա)
Ոսկեդարեան
բարդոլթիւններ,
որոնց մէջ
ամեն–
նշանա֊
կում է «ամէնքր կամ ամէն բան» և
միանում
է բայարմատի
հետ.
օր.
ամենադէ տ
«
ամէն
բան գիտցող»
Սերեր. Ոսկ. Ագաթ. Եզն.
ամե­
նաբժիշկ
«
ամէնքին
բժշկող» Ագաթ,
ամենա–
ղօր
«
ամէն բան զօրող»
ՍԳր.
ամենաբաւ
«
ա֊
մէն
բանի
բաւող» Ոսկ.յհ. ա. 41.
ամենալ­
ց ո յց
«
ամէնքին
լցուցանող»
Ագաթ,
ամենա­
կերակրիչ
«
ամէնքին
կերակրող»
Իմ. ժզ. 25.
ամենաշնորհող
«
ամէն բան շնորհող»
Կոր. ևն
ևն։ բ) Յետին
բարդոլթիւններ,
որոնց
մէջ
ա–
մէն
նշանակում է «ամէնից կամ ամէնից աւե­
լի» և միանալով
ածականների
հետ՝
կազմում
է գերադրական,
օր.
ամենամեծ, ամենալաւ.
Fonds A.R.A.M