125
ԱՂԲ
րաւ», մբգ,
ս1ո
՜16
Շ
«
հոտած»
ևն
բառերի
հետ,
Բշէ
^ՏՕՈ 1Հ2
47, 25
րնդունոլմ
է
Ն՚ւձշՈ֊ի
մեկնութիւնը
և
միացնելով
աղտ
բառին՝
երկուսն
էլ դնում է հնխ.
շ\,
01
—
«
թրչիլ»
արմատից։
Լա զերէն
բառի
հետ
համեմատութիւնը
տուած եմ նախ
Տէսճշ
ՏԱՐ
1
Յ
1
ՁՈ ^ Ա 6
1
Յ26,
էչ 37 և
Արրտ. 1911, 418։
ԳԻՌ.֊Ալշ.
Կր. Սեբ.
ախր՛,
Ախց. Երև.
ախպ,
Ռզմ. Ռ. Վն,
աիյփ
«
պարարտութիւն»,
Ակն.
ախփ
«
մարդու և անասունների
աղբ»,
Տփ.
աղպ,
Զթ,
°խք՚>
"
Ի՛ք՛՛
օխք՛»
Ասլ*
ախ*
«
ձիու, կովի, ոչխարի
աղբ»։
Ագլ.
չունի
այս
բառը։
Բառի նախնական
իմաստը
ցոյց
են տալիս
աղբ-ժախ
Սեբ. «աղբ և
նմաններ,
նետելու
բաներ,
չօր-չօփ»,
աղբոտ
Ղզ* «կեղ­
տոտ», Սեբ.«անպէտ
մասեր՝ քար ևն շատ
պարունակող
(
ցորեն,
ընդեղէն ևն)» (հմմտ.
աղբոտ
«
կեղտոտ»
Ոսկիփ.) և Խրբ.
ախփ
«
մեխ,
ալլուք»։
Կրճատ
ձև է
աբիկ
Մնճ. «ա֊
թար» փխ,
աղբիկ։
Նոր բառեր են
աղբախոտ
(
Ղրբ֊
րխպ ա՚խօ տ ,
Ագլ,
ըխպ ա ՚խու տ
«
մի
տեսակ
վայրի խոտ», հմմտ. գրբ.
Նսղբղբուկ^),
աղբին, աղբնոց, աղբուն, աղբտոլք, աղբո–
տացնել
ևն։
ՓՈԽ.—Քրգ.
Հյ^Հ–.Հ
Յ ճ ր ա
«
պարարտու­
թիւն,
ժեխ»,
3
X01(1 (Յձտ
«
աղբել,
հողը
պարարտացնել»,
թրք. գւռ, Կր,
աղբ
(
Բիւր*
1898,
626),
Սեբ. Տր.
ՅXթ ս Ո
«
աղբուն,
արտի
համար
պ՛ատրաստուած
աղբ, պարարտու­
թիւն»,
Յ X թ ս ո 1 3 ^ Ո Յ ^ ^
«
աղբունել,
արտը աղ­
բով պարարտացնել»
(
Յոլշարձ.
328).
այս
բոլորի
համար
հմմտ. յատկապէս
գւռ.
աղբ
(
ախփ)
«
մոխրախառն
կղկղանք
արտաքնոց­
ներում»,
աղբուն
«
արտերը
պարարտացնելու
համար պ ա տ ր ա ս տ ո լա ծ աղբ»,
աղբունել
«
ար­
ար պարարտացնելու
համար աղբ
փռել»։
Սխալլոլմ է
ւ է 2 – ( յ 1 ՝ 6 ւ ք 6 Ո Ո 0 ւ Տ է
ՀԱ 1911
260՝
որը կարծում է թէ թրք.
ՁX բ ս Ո
յառա­
ջացած է հյ.
աղբ–ն
որոշեալ
ձևի
վրայից։
՚
ԱՂԲԵՍՏՐՈՅ
«
կիր»
Գաղիան.
ունի
միայն
Բառ.
երեմ,
յաւել, էջ
573։
– ֊
Յ ն .
ղւձ^ՕՕՀՕՕԼ «կրային
քար»,
աւելի
ընդարձակ
տե՛ս
ալապաստր։
Աճ.
+ ԱՂԲԻԻՐ, ւ՝
հի «ջրի
աղբիւր»
ՍԳր. Եզն.
Ագաթ, հնագոյն
ձևն է
աղբեր,
որից
յետնա­
բար
աղբեր
(
ուղ.) և
աղբիս՝։
Ածանցման
մէջ
մտնում է երեք ձևով. 1.
աղբեր–
ինչ.
աղբ ե ­
րակն
ՍԳր. Ոսկ. ես.
աղբերանալ
Խոր.
աղբե­
րահոս
Շար. 2.
աղբիւր–,
ինչ.
աղբիւրակն,
աղբիլրանալ, աղբիւրահոս.
3.
աղբեր–,
ինչ.
աղրևրուկն, աղբևրացոլցանել, աղբերանալ.
սրանց մէջ հնագոյնն է
աղբեր–
ձևով
կազմու­
թիւնը,
միւսները
յե տնարար
այլափոխեալ
գրչութիլններ
են։ Հետաքրքրական
ձև է
աղբ–
րրհար
«
հարբուխ»
(
Թորոսեան,
Տետրակ
հմռ.
բառարանի,
1794,
էջ 19)։
֊•
Հնխ.
Իհ1՚6\՚1՛
ձեից.
Հմմտ.
յն. ՓՕՏԱ՚յ
«
չրՀոր,
ջրամբար»,
Հոմեր. V.նՏ.ԼՕ.ՀՕ.=–գԴ՝քբ՜0Լ,
որ գալիս է յն.
(
թՕ
^քտթ
նախաձևից
և են­
թադրում
մեր բառը
գալիս է հնխ. ուղղա կան
Է հ ւ ^ ւ ՜ ,
սեռ.
եհՄ6\՚1՚0Տ
ձևից, որ մեր մէչ դարձել է
նախ
՛
բրեր,
տարանմանոլթեամբ
"
բղեր,
տե­
ղափոխութեամբ
ղբսր
և
ա
յաւելուածօվ
աղ­
բեր,
միջին
"
բղեր
ձևը ցոյց է տալիս կապա–
դովկեան
յն.
1
ս/.ՏՍ(30
«
աղբիւր»,
որ րստ
ւ ^ Յ ւ ՜ օ Ա ճ շ Տ
փոխառեալ
է հայերէնից։
Հնղևրո­
պական
նախաձևի
ստորին
ձայնդարձից
յա֊
ռաջացել են գոթ,
Ե աՈՈՅ,
հբգ*
եւ՜ՍՈՈՕ,
անգսք.
ե ս ւ ՜ Ո Յ ,
գերմ.
8
ւ՜ԱՈՈ6Ո
«
աղբիւր»։
Բոլորի
պարզական
արմատն
է հնխ.
է)հք6Ա
«
եռալ, պղպջալ,
խմորիլ», որի
ժառանգներն
են ի մէչ այլոց՝
գերմ.
եքՅԱ6Ո
«
գարեջոլրր
պճպճա ցնել»,
ալբան.
եւ՜Ա1Ո
«
խմոր,
թըթ֊
խմոր», լտ.
ք61՜\՚0
«
եռալ»,
բրրտ.
0\՝0
Աձ
«
տաք տաք», գերմ. հ1
՝
օձշ
\
ւՂ
«
եռալ,
եփիլ»,
հիսլ,
Եւ՚օՏ,
հբգ.
բաճ
«
խաշու»,
հիսլ.
ե 1 ՚ Յ Ա §
և նբգ.
8
ւ՜օէ
«
հաց»
(
իբր «խմորուն»),
թրակ.
թքյԱւօ;
«
մաճառ»,
ռուս.
6
բ^517ե
«
հոսել, խո­
խոջել»
ևն։—
Հիւբշ.
415։
\\7
ւ11ձ1ՏՇհ.
18
լտ.
Յ 1 \ ՚ 6 Ա Տ
«
գետի տաշ­
տը»,
ՀՀիւս,
Լ\\\,
61
ք
և յն.
՚
Ճ),ՓՏ10<;
«
գետի
անուն և գետի աստուած»
;
Լ Յ ^ . ՜1Մ§՚.ՃՈՈ.
808
սկանղինավեան
Ձ
| ք ։ ծ1ս1161 Ճ 2
5, 108
նոյն է դնում
Հյ.
աղբ, աղբիւր,
զնգ.
3 \
^ Ր Յ ,
"
էր".
3 0 1 ՛
«
ամպ»,
յն. ՕԼէքըՕՀ «փրփուր,
կեղտ»,
որով
ա ղբիւ ր
Համարում
Է իբր
«
փրփրան»։
Ուղիղ
մեկնութիւնը
տուաւ
Ա.
ՏԵ61, 8\^Տ
8, 368։
Ալիշան,
Հին Հա,.
53
ե ղբ ա յր
բառի
Հետ, իբր թէ
ա ղբ ի ւ ր
«
եղբայր
Հրոյ»։
Հիւնք.
յն.
'
ՃX^[;ՏէՕ;
գետի
Fonds A.R.A.M