ԱԿՆ
107
ԱԿՆ
ակամբ հայիլ
«
վատ
աչքով
նայիլ»
ՍԳր.։
Այս իմաստից
ծագում
են
ականել
«
նկատել»
Եզն. էջ 174 (ըստ նորագիւտ
ձեռագրին),
յ ա –
կանել
«
լաւ
նայիլ»
Սիր. ժէ. 31.
զականել
«
գիտել»
յոր. իգ. 15.
ականողիք
«
աչք» Ա֊
ռակ. իգ. 29.
ականատես
«
աչքով
տեսած»
ՍԳր. Կոչ. Ագաթ,
ականաւոր
«
նշանաւոր, ե֊
րևելի» Փարպ.
ականի
«
ոչ-կոյր,
աչք ունե­
ցող»
Ել. գ. 11,
միականի
ՍԳր. Բուղ,
ակնկա­
ռ ո յ ց
Բուղ,
ակնհար
Ոսկ. կող, ր.
ակնածու
«
խնամարկող»
Փիլ.
ակնածութիւն
պատկա­
ռանք»
ՍԳր.
ակնահահոյ
Ագաթ,
ակնակապին
Յոր, խ. 19.
ակնարկել
ՍԳր. Ագաթ. Ոսկ.
ա–
կրնդի
«
աչքի
պինդ մաշկը»
ՋԲ.
ակնիտ
«
աչ­
քի
հիւանդութիւն
գրաստների»
ՋԲ,
ակնկոր
Ոսկ.
զիշակն
Ոսկ.բ. Կոր. Կոչ.
խայա ա կն
Խոր.
խոչընդակն
Դատ. ծա. 36. Եւագր.
կորակնել
Արծր.
չարակն
ՍԳր. Ոսկ.
(
տե՛ս
նաև
Աոակ^.
նոր գրականում
կազմուած բա­
ռերից
ակնապիշ, ակնաբոյժ, ակնաբուժա­
կան, ակնդէտ, ակնոց, ակնոցաւոր, ակնոցա–
վահաո
ևն։ Այս առաջին և հիմնական
նշա֊
նակոլթիւնից
բխում են հետևեալ
երկրորդա­
կան
նշանակութիլններր.
2.
Ակն
«
յոյս»
Ոսկ.
ա. Թես. և Ես. որից
ակն ունել
«
յուսալ, սպա­
սել» ՍԳր. Կոչ. Եզն.
ակնկալութիւն
ՍԳր. Եզն.
Ագաթ,
անակնկալ
Մանդ, Պիտ. նար. ևն.
3.
Ակն
«
փոս, ծակ»,
ինչ.
ակնուոկանի
Ոսկ.
ես. ծա.
ակն տապարի
Եպիփ. խչ.
ակն գերեզ­
մանի
Պիտ. որից
ակնբացել
«
արտի
մէջ փո­
սեր բանալ» Վստկ.
ակնհատութիւն
(
ամուս­
նութեան)
«
դաւաճանութիւն».
Ոսկ. ա. Թես.
այս իմաստով
աւելի
սովորական
է
ական
«
փոս, ծակ», որ արմատական
ձևով գործա­
ծուած է համարւում
մէկ անգամ
Ել. իր. 2.
«
Եթէ
յա կ ան
գտանիցի գողև խոցեալ
մեռցի,
չէ այն նմա ի սպանութիւն»
(
յն.
Տ> xս) ՏէՕ–
թ ս դ
| 1 0 ( 1 ՚ .
) .
Բ
ո
լ
ո
Ր բառարաններր
այստեղ
յ ա ­
կան
համարում
են նախդրիւ
հայցական
և
դնում են ուղ.
ական,
սակայն
տեղից
երևում
է, որ ներգոյական
է, ուստի և ուղղականն է
պարզապես
ակն։
Ուրեմն
ական
անկախ
ձևով
գործածուած
չէ։ Սակայն շատ սովորական
ոճ
է
ական հատանել
«
փոս փորել, պատ
ծակել»
ՍԳր. Ոսկ. մտթ. ածանցման
մէջ ունինք
ա՛­
կանահատ
«
գերեզմանակրկիտ»
Ոսկ. յհ. բ.
39.
ա կ անամոմ
«
մի տեսակ
մոմ, որով մե֊
ղուներր
փեթակի
մուտքն են փակում» Եզն.
(
գւռ.
ակնմոմ). ականոց
«
անուի
գունտի ծա­
կը՝ ուր լիսեռն է մտնում»
Երզն. քեր.
ական
հատանել
ոճի վրայից
կազմուած է
ականատ
«
մկան և ուրիշ կենդանիների
թակարդ»
Եփր.
Ոսկիվս
Վրք. հց. որ և ռմկ,
ակնատ
Զենոբ,
էջ 29, իբր
ականահատ >ակա նատ.
հմմտ.
փողահար>փողար, ծխա ո ան^ծխան, ա կ ան֊
ջահատ>ականշատ.
հմմտ. նաև տակը ԳԻՌ.
նոր գրականում
ականանալ, ականահատ
ևն
նոյն ծագումից
են։ 4,
Ակն
«
աղրիլրի
բխած
տեգր, ջրի աչք» ՍԳր. Ագաթ. Վեցօր. Եղն. ո–
րից
աղբերակն
ՍԳր. Ոսկ. ես. կամ
ակնաղ­
բիւր
Ագաթ,
ակնավհիտ
Արծր.։ 5.
Ակն
«
որթի
կամ ծառի աչք» Վստկ, որ և կոչւում է
ակ­
նուռ
Վստկ,։ 6.
Ակն
«
խաչի
թևերի
միջին կէ֊
տր»
Մ աշտ.։ 7.
Ակն
«
գոհար, թանկագին
քար»
ՍԳր. որից
ականակապ
«
գոհարազարդ»
ՍԳր.
Եղիշ.
ականակերպ
«
գոհարի
պէս» Ագաթ.
ակն վանի
Եզեկ. ա. 22.
վանակն
Վեցօր.
ա–
կանակիտ
«
պայծառ
(
ջուր կամ քար)» Փարպ,
Խոր.
ակնագործ
Ել. իր. 9. 11.
ա կ անա գ ոյն
«
գոհարի
գոյնով»
Ոսկ. Ես.
բիւրակնեայ
ճա­
ռընտ.
ոսկեակն
Ել, լթ. 13.
ակնավահաո
(
նոր
գրականի
մէջ) ևն։ 8.
Ակն
«
ծովի
ծծմակ»
Բրս.
րնչեղ.։
9.
Ակն
«
չափ» Սասն. 33 (հմմտ.
մէկ
աչքով
նայիլ)։ — Այլևայլ
դարձուածնե­
րով
ասւում է
ակն արԱու
(
որից և
արեգակն.
հմմտ. պրս.
2&
§տ34–3քւէ3ե), ակն շինուա­
ծոյ, ակն լ ո ա ոյ , ակն տունչեան
ևն.
յա կ անէ
«
բուն անունով»
Եսթ. բ. 14, Փարպ.
աո ա–
կանէ
«
առ երեսս» Եփես.
զ. 6. Կող. գ. 22
(
ինչ.
յն.
օ՚.ք>Ցօ։).լլօ8օօ).տւ01
«
առ ականէ ծառա­
յութիւն»
)։
֊
=–Հնխ. է\ճ, սեռ.
Օ է ո ծ Տ ,
երկակի
ուղ.
Օեք
«
աչք».
Հմմտ.
Հսլ.
օ1էՕ,
երկ.
001,
ռուս.
01
Հ0,
ՕԴԱ,
լիթ.
Յ1<1Տ,
լտ.
ՕՇԱԽտ,
յն.
օյւյւօւ
(–
=*օ%–ը.Ա)
«
աչք»,
Հոմեր,
այ^
«
երես,
դէմք»,
Ա ) ՚ 1 )
«
աչք»,
–։
բ6––(Ս–։(^
«
կերպարանք»,
Օ Յ ՜ Տ ֊ =
* 0
ե ) ՚ 6 = – * 0 1 ս Տ
«
երկու
աչք». Հմմտ.
դար­
ձեալ սանս.
ճ է § 1 ,
զնգ.
Ա§\
«
աչք»,
3
x5,
Հպրս.
3
x5
«
նայիլ»,
պՀլ.
ց§,
թոխար.
Յ ^ Փ ,
քուչ.
6
ց ա 1 6
«
երկու
աչքերը»,
գնչ.
ցէւ,
Ա
0
1
է,
Fonds A.R.A.M