102
ա յ ո Ի
Ոսկ. ես.
ածելել
«
մազը
կտրել»
Յայսմ. (նոր
գրականում
ածիլել), ա ծ
«
շո՛ւտ արա. բե՛ր
ի մէջ, աղէ՛»
Թր. քեր. (թրգմ.
յն.
1
քՏ
Հո֊
մանիշից),
ածողել
«
առնել
տանիլ» Մագ. և
Երզն. քեր.
ածանցիլ
Երզն. և Թր.
քեր.=յն.
1
էծթ(&քՕքւՕԱ
(
որից նոր դրականում
ա–
ծանցիչ), աոածանԼլ, գաոածանել
«
խոտո֊
րիլ, եղծանիլ, ապականիլ»
ՍԳր. Սերեր.
Վեց֊
օր.
Ոսկ.
նուագածու
Դատ. ե.
11,
ծաղրածու
Ոսկ. մ. և Եփես,
գօտիածու
Դ. Թագ. գ.
21,
գօտԱած
Ոսկ. ա. տիմ.
խնամածութիւն
Ոսկ.
մ. ա.
13.
խորհրդածել
Յհ. իմ. Յճխ.
մտածել
Պիտ. Նար. և ուրիշ շատ ձևեր արդի
գրակա֊
նում, ինչ.
արտածել, վերածել, անտածու­
թիւն, ներածութիւն
ևն։
= Հնխ.
3
^ ՜ *
արմատից,
որի
Ղւերկալ
ա֊
ռաշին
դէմքն է
*3
^
1
6.
Հմմտ.
լն.
Օէ՜քՕ),
լտ.
3
^0,
սանս.
Յ յ Յ տ ե
զնգ.
3,231111,
Հպրս.
— 3,1313,
ՀՀիւս.
3,1(3,
Հիռլ.
/՚
Աձ
)–
Ա1$
ևն,
բոլորն էլ «բերել,
տանիլ, վարել»
նշանա֊
կութ յամբ;
֊–
Հիւբշ.
112
(
տե՛ս
Բ օ ե Օ Ո ^ I,
35
յՅօւտա։գ II, ն ւ ՚ ո օ ս է ֊ ^ օ ա օ է
23,
^ Յ 1 Ճ Շ
2 1 ) ։
ՆՀԲ
«
ահ=~որպէս
լն.
ձ^ա֊^ղ », իսկ
տա­
նիմ
բառի տակ
ածել–
լծ.
յն.
ճքա,
որ
ուղիղ
մեկնութիւնն
է։ Ուղիդ
մեկնեցին
նաև
\\/՚
տճւՏշհ.
13,
Օ օ Տ նհշ
21.
վերշինը
բացի
սանս.
ԱՀ֊֊֊Հլ.
ած ել ՚
Համե
մատու֊
թիւնից՝
գնում է նաև փոիւգ,
^^ՏV0V,
^^ՏVX
«
մօրուս»,
սանս.
«11118;
«
կաշի,
մորթ»՝
մեր
ածիլել
բառի Հետ, որ
ԼՅ>Հ. ձՈՈ. Տէսճ. §
37
մերժում է։
Հիւնք.
ածել
«
բերել»֊–լն.
7.՚\
ս>,
ածհլ
«
կտրել» = պրս. Ճ1ճձ\\«խթել
դաշոյնով
ասեղով»՝ իբր տարբեր
արմատ,
ի
"
կ
զա ո ա ծ ա նիլ ՝ ա ր ա ծ ե լ ֊ ՛ » ֊ ՛ / ՛ քՀճւՏէ,
Յու֊
շարձ.
417
ածելի
գնում է
թաթար,
ց§,
1
Տ,
–
ձՅ–՚<
Ճ Յ Տ
«
քերել»
արմատի
Հետ։
Սանտալճեան,
ՀԱ
1013, 406
խալդ.
12161
«
երկիր»
գնում է
ալս
արմատի
Հետ;
ԳԻՌ.— Տեղի տալով
բերել
հոմանիշի ա֊
ռաշ՝ նոր բարբառներում
սովորաբար
պա­
հուած է միայն
«
ձու ածել»
նշանակութեամբ,
այսպէս՝
Ջղ. Սլմ. Վն.
ածել,
Ախց. Գոր. Երև.
Ղրբ– Մրղ,
ածէլ,
Շմ. Տփ.
ածիլ,
Ագի
ա՛­
ծհլ, նա՚ծիլ,
Ալշ. Հճ. Մշ. Ս չ.
աձել,
Ակն. Կր.
Ննխ. Պլ. Սեբ.
աձէլ,
Զթ– երբ. Հմշ.
աձիլ,
Ասլ.
աձէ՛լ,
Ոզմ.
րծէլ,
Մկ.
րծիլ,
Շտ.
ծել,
Ռ.
հաձէլ,
Տիգ.
հաձէլ»
Ուրիշ
նշանակու­
թեամբ
են Ագլ. Երև. Ղրբ– Շմ. Ջղ– Տփ.
«
ջուր
լցնել,
նուազել», Շտ.Ոզմ. «լցնել»։
—
Ածու
ձևն
ունին Ագլ. Վն.
ածու,
Ալշ.
աձու,
Ոզմ.
ա՜ծօ,
իսկ Զթ–
աձուկ
(
սեռ.
աձվից^,
երբ.
քոձուկ,
Հմյ.
աձուկ
և Կս,
աձվիկ
«
բանջարա­
նոց»։
ՆՀԲ և ՋԲ իբր գւռ. բառ ունին նաև
արծոլ, արծուն։—Ածելի
բառը պահած
են Տփ.
ածիլր,
Հմշ.
աձիլի,
Խրթ. Կր.
աձրլի,
Ասլ.
ա–
ձբլի, աձրլիւ,
Տիգ.
աձըլի,
Երև.
ածլի, աոծր–
լի՚,
Նբ.
արծրլի,
Ալշ. Մշ.
արձըլի,
Ոզմ.
ա
՜
Ր–
ծրլէ՛,
Մրղ.
արծօլու,
Ագլ.
ծ է ՚ լ ի ,
Գոր. Ղրբ.
Շմ.
ծիլի,
իսկ Սչ. միայն
բայը
աձբլել
(
չկայ
«
ածելի»)։
—
Թրքախօս
հայոց մէջ այս արմա­
տից պահուած կայ Ատն.
մուգմոլնկ
«
մտած­
մունք»։—
Նորակերտ
գաւառական
բառեր
են՝
ածած, ածած-գցած, ածած-մածած, ածան,
ածուկ
կամ
ածական, ածաման, ածելուկ,
ածելբոյն, ածեր
«
նորատունկ
այգի»,
ածիկ,
ածմծնլ, ածոց անել
«
ջարդել»,
ածլել
«
ցրտի
կծելր
մարդկանց
երեսներր»
ևն։
ՓՈԽ. — Գւռ.
ածեր
«
նորատունկ
այգի» բա–
ռ
Ից է Վր
ա
ց–
եծերի ",16Ը01Հ–ե,
1
Հ7Շ1
՜
Յբ«աՀ՚ե,,
(
Չոլբինով
2
498),
իսկ
ւսծեփ
բառից
ուտ.
ծի՛­
ւի
(
որ և Ղրբ.
ծ ի ՚ լ ի >
Ս.ԾՈԻԽ
(
ո հլ. րստ ՆՀԲ) «քօմոլր»
Ագաթ,
որից
ածխակէգ
«
հրակէզ»
Արծր, բ, 1.
ած­
խանալ
«
ածուխ կամ մոխիր
դառնալ»
Փիլ,
յովն. 602 (ձեռ,
ածղանալյ.
այս օրինակնե­
րում
ածուխ
նշանակում է «մոխիր կամ կը–
րա,կ»։ Վերջին նշանակութեամբ
պէտք է հաս­
կանալ նաև Բուղ. Գ. ի. «Տեսէք
ածոլղ,
որով
երկաթ
չողացուսցուք...
բերին
ածոլղ,
որով
խաբէին
զաչսն
Տիրանայ»։
Ածուխ
բառր Ողբ.
եղ. 8 գործածուած է «մ ուր» իմ ա ս տ ո վ. «Թխա­
ցան քան զածուխ
տեսիլք
իւրեանց
(
յն.
ՅէՅ–
%
եճ՚գ>, որ է մուր)»։
Նոր գրականում
և
բար֊
բառներոլմ
գործածական
է միայն
«
ածուխ»
իմաստով,
որից
քարածծոխ,
հանքածուխ,
փայտածուխ, ածխագործ, ածխանոց, ածխա­
վաճառ, ածխավահաոանոց, բնածուխ, ած–
Fonds A.R.A.M