կոչուած
«
Պօղո սեանն երր», Հակառակ
գիրք
բռնեցին
իր ազատա­
կան
գաղափարներուն
Հանդէպ : Պօղո սեանն
եր ուն ասպարէզ
կար­
դաց
Փ ո րթո ւգալե
անի
Հետեւորդ
երիտասարդ
սերունդը
1
ՀԱպօ–
զո սեանն
երը»։
Վարժապետանոցը
չուտով
փակուեցաւ
թուրք
իշխա­
նութեանց
կողմ է ։
1881–
ին, Փ ո րթո ւգա լե ան
Պոլիս վերադարձաւ։
կարճ
ժամանակ
մը մայրաքաղաքը
մնալէ ետք ետ Վան գնաց եւ այս անգամ
Հիմնեց
կեդրոնական
Վարժարանը,
որիր գոյութիւնը
պահեց
Հորս
տարի։
Փ ո րթո ւգա լե անի
կեդրոնական
Վարժարանէն
է որ չրթան
աւարտ
ելան Հայ կրթական ու ազգային
կեանքի փա յ լուն գործիչներ
ՄկրՐ"
տի չ Թերլեմեզեան
(
Աւետիսեան)
,
Աէք
ա
յէէ
Նա թանե
ան
,
Գրիգ
ո
Ր
Պէօզիկեան
(
Շիկահեր)
եւ հ ոյլ մը այլ մտաւորականներ,
որոնք
Հայ­
րենասիրական
անբասիր
զգացումներէ
մղուած
տարածս
ւեց
ան
մերձակայ
գիւղերն ու աւանները,
մինչեւ
ք^աղէչ
(
Պիթլիս՝) եւ Աուչ,
եւ բացին
դպրոցներ,
այսպէսով
կրթական
փարոսներու
ցանցով
մը
օժտեցին
Հայրենի
երկիրը։ իսկ քաղաքին
մէթ քացուեցան
թազային
ծխական
վարժարաններ
%
Նորաչէնի,
Արարքի,
Ցանկոյս
Ջորի, Ա*
Յակոբի եւ այլ տեղեր,
որոնք
տուին
սքանչելի
արդիւնք։
ք՝աց–
ւեցան
նաեւ
կիրակնօր
եայ
դպրոցներ
չափահասներ
ո ւ Համար, ուր
ժողովուրդը
գունդագունդ
կը դիմէր
սորվելու
անյագ
փափաքէ
մը
մղուած։
Փոր
թո ւգա
լ եա նի եւ իր ա չակերտներուն
կողմէ
Հիմնուած
սոյն
կրթական
օճախները
օգտակար
Հանդիսացան
Հայ
յեղափոխական
չար
ժման
,
տալով
ժողովուրդին
Հայազգային
պատկանելիութեան
գիտակցութիւնն
ու Հպարտութիւնը
։
Վանի
մէթ Փորթուգալեանի
Հիմնած
«
Հայոց
Հայրենակցական
Մէութիւներ
իր ծրագիր—կանոնագիրը
պատրաստած
էր Հարց—պա–
տասխանի
ձեւով, որ քաղաքական
դաւանանքն
էր Ար մենականն ե–
բուն*
Լկու տամ յապաւումներոփ)
•-
«
Հ ս ւ ր ց Ո Ն է ք • -
Ո°վ պիտի ազատէ Հայաստանը
օտարներ
ու
ձեռքէն։
*
Ըստ Արայ Գալայճեանի
,
Հայրենի պատ մա գիրն եր ու եւ այլոց
1
լողմէ Ար­
մենական
կուսակցութեան
վերագրուած
այս ծ՜րագիր—կանոնագիրը
ստեղծագոր­
ծութիւնն է ւհափայէլ Պատկանեանի
(
Գամաո–՝Բաթիպա)
,
որ զայն
պատրաստած
էր
1883–/
^՛,
«
Վարդապետարան
Հայաստանի
Ազատութեան»
Խորագրով։ Ան աոա­
ջին անգամ
լոյս տեսած էր
1889–/՛
Մարսէյլ,
Մկրտիչ
Փորթո ւգալեանի
կողմէ։
«
Վարգապետարան»ի
ձեոագիրը կը գտնուի
Երեւանի
Եղի չէ Զարենցի
անուան
գրականութեան
եւ արուեստի
թանգարանին
մէֆ (Տես «Պայքար»
Շաբաթաթերթ
*
Վարդապետարան Հայաստանի Ազատութեան,
Հո կա
. 16, 1982,
ԷՀ
2 ) ։
-
64
-
Fonds A.R.A.M