Վարժապետեանի,
^՝ՐՒՐԴ
Ո
Ր
Օտ եանի
եւ. Արփիար
Արփիար
եանի
Հետ։
Ան սկսաւ. Հրատարակել
«
Ասիա»
թերթը,
բայց
կառավարու­
թիւնը
շուտով
դադրեցուց
զ ա յ ն ։ Հրամանակ
մր
ու֊սուցչութեամբ
զբաղեցաւ
Պոլս ո յ
մէֆ։
1 8 7 6 –
ի " ) Փորթուգալեան
Արփիար
Արփիարեանի
Հետ
Հիմնեց
Արարատեան
ընկերութիւնը,
որուն նաիաագաՀ
րնտրուեցաւ։
Ընկե­
րութեան
նպատակն
էր «կրթել
ազգը,
զայն դաստիարակել
Հա յ րե-
նասիրութեամբ
եւ սեփական
իրաւունքներու
գիտակցութեան
ո–
գիով»
։
Նոյն ամառը
Կ ո վկաս անցնելով
տեսակցութիւն
մը
ունեցաւ
«
Մշակ»ի
խմբագիր
Գրիգոր
Արծրունի
ի Հետ,
Թիֆլիս
,
այսպէս
ով
կապ
մը Հաստատեց
Հայաստանի
արեւելեան
եւ արեւմտեան
Հատո­
ւածներուն
մի 9 եւ։
Փորթուգալեան
կը քարոզէր
,
որ փոխանակ
Հայաստանի
Հայերը
Պոլիս գալու
եւ Հոն Հաստատուելու,
Կ • Պոլսո՚յ
Հայերը պէտք էր եր­
կիր երթային
,
սատարելու
Համար
Հայրենիքի
վերելքին
:
Ան կ՚ըսէր
•
«
Շատեր
կը կարծեն,
որ Հայրենիքը
գրամի պէտք
ունի» ի ոչ
ո
ր ^
ա
յ ~
րենիքը պէտք
ունի
«
գրամ»ին
Հակառակն
է - «մա՛րդ»
ւ
Կո վկաս էն վերադառնալով,
Փորթուգալեան
իր
պաշտօնները
Մինաս
Զերազին
յանձնեց
եւ «րէպի
Երկիր»
քարոզչութեան
առա­
ծին օրինակը
ինք տալով, վերադարձաւ
երկիր
,
Վանը ընտրելով
իր
ազգային
դո րծունէուն
էութեանց
կ ձգրոն։
Ան
ա
յ9°՝լեց
Ամաս իա,
Աամսոն,
Ե ւդո կի ա (Թոքաթ)
,
Աեբաստիա
,
Խար բեր դ եւ
Տիգրանա–
կերտ, քարոզելով
եւ տարածելով
Հայ ժողովուրդի
լուսաւորութեան
եւ ազգային
գիտակցութեան
իր
գաղափարները։
1876–
^
Վանի
Լ
ոլ
–
կ
ա
յէ
ՀրղեՀէն
ետք,
Փորթուգալեան
բացա­
յայտ քննադատական
դիրք բռնեց
իշխանութեանց
նկատմամբ։
Ջեր–
բակալութենէ
խուսափելու
Համար
անցաւ
Պարսկաստան,
ապա
դարձեալ
վերադարձաւ
Կ ո վկաս , անսալով
Ներսէս
Վար ժա պետ
եանի
յորդորներուն։
Հիմնեց
միութիւններ
ժողովուրդը
դաստիարակե­
լու Համար
Հայրենասիրական
ոգիով։
Ընթերցողներ
սկսան
կարդալ
իր յօդուածները
«
Մշակ»ի
էգերէն,
«
Հրանդ»
կեղծանունին
տակ։
1878–/ ՛
աշնան
դարձեալ
վերադարձաւ
Վան
եւ Հիմնեց
դպրոց
մը՝ «Վարժապետանոց»^^,
նախակրթարանի
ուսուցիչներ
պատ­
րաստելու
նպատակով։
քաղաքի
յետադիմական
տարրերը
այսպէս
8
Տ.ոՆ Կ է րաև ո սեան
,
Բուրժուական Դիւանագիտութիւնը եւ Հայաստանը,
էջ
246։
–
|
Բռէ՚ոօէ, ՓշհոԼԱդ
23, 1980,
բ. 3.
1 0
ԼօաՏ6 ՒԽ1ե&ոԺւծՈ, թ. 92.
- 63 -
Fonds A.R.A.M