«
Թո ւրք կառավարութեան
կողմէ
բացարձա՛կ
Հալած՛անքի
այդ
քաղաքականս
ւթի ւնր մասնաւորաբար
անարդար
էր Հայոց
Համար*
որոնք
երկրին ու սլեաութեան
օգտակար
Հանդիսանալու
միայն
տրա–
մադրուած
էին՝
տեւական
Հաւատարմութեամբ
մը* որուն
նմանը
տեսնուած
չէ Հպատակութեանց
տիեզերական
պատմութեան
մէվ։
Տառապանքն
ու տագնապը
կը բազմանային
եւ գաւառացի
Հա–
յութիւնը
կործանումի
գաՀավէժը
կ՚եզերէր՝
տկար*
անզէն*
ան–
պաշտպան
*
արՀամարՀուած
ու սարսափահար
:
Ալ իր
յուսաՀատու–
թեան
աղերսարկու
ձայնը
Հազիւ
կը Համարձակէր
Հասցնել
Հայ
առաջնորդարաններու
դռները
Տ
առանց
որեւէ
չափով
գոՀացում
40
ալ ո ւ » :
Ըստ
Փրոֆ՛
էմիլ
Գէլլոնի,
էրզրումի
մէջ
8000
մահմե
տական
րնտանիքներ
139,000
ԴՐ
ու
–
լ պետական
տուրք կը վճար էին * իսկ
2000
քրիստոնեայ
րնտանիքներ՝
430,000
ղրուշ^ւ
1868–/՛
I/,
Կ* Պոլս ո յ Ազգային
ժողովին
եւ Պատրիարքին
ուղ­
ղուած
դիմումնագրի
մը մէվ* Տարօնի
Հայերը կը գրէին*
«
Ազգին
բնաւ
ապաՀովութիւն
չկայ»*
•
երկու
տարի առավ Ա ատն ավանքր
կողոպ­
տեցին եւ վան ա Հ ա յ ր Պօղոս վարդապետր
սպաննեցին
* • •
այ ս մէկ
տարուան
մէվ
7
եկեղեցի
իրարու
ետեւէ
կողոպտեցին
*
Հայեր մա Հու
տագնապ կր
կրեն:
Ազգն
արդէն
իր յուսաՀատութենէն
երես
դարձուցած
կր
փախչի
Ռուսաստան,
վասնզի
անտանելի
է խղճալեաց
վիճակր*
արդէն բա­
ւական
տուներ
գացին
եր կր էն եւ գրեթէ աո Հասար ա կ ամենս
ւ գա դա­
փարր
երթալն է» :
կատեր կր գաղթէին
*
իսկ Հողին
փարողն
ալ սկսած էր
ղինեալ
ինքնապաշտպան
ո ւթե ան
մասին
մտածել*
եւ թօթափել
իր վրայ էն
ստրկամտութեան
գաղափարը*
որ դարերու
րնթացքին՝
այնքա՛ն
խոր արմատ
նետած էր Հայ գեղվուկի
մտածողութեան
եւ
առօրեայ
ապրելակերպին
մէվ։
Հայ
շինականի
մտածելակերպի
այս յ եղա շրվո ւմին մէվ* մեծ դեր
խաղացած
էին լֆ—րդ գարու
բոցաշունչ
գ ր ա գ է տ ն ե ր
Միքայէլ
(
յալ­
բան դե ան ի * Ոաֆֆիի
*
^համառ—^րաթիպայի
եւ այլոց
Հայրենասիրա­
կան
ստեդծագործութիւնները
*
ու մանաւանդ՝
1862–/՛
Զէյթունի
յաղթական
Հեր ոսա մարար։
Արդարեւ*
1862–/՛
գարնան,
Մարաշի
Ազիզ
փաշան
10
Հազար
կանոնաւոր
Գ°րքո վ եւ անՀա մա ր
ղինեալ
*
° Նոյն, էջ
3 8 ։
4 1
Հ– 9–՛
վարդանեան,
Արենմտ ահայհրի Ազա տ ա գրութեան Հարցը,
էջ
96;
Վ՛ Ա– ՊարսամեաՆ
,
Շ՛ Ռ՛ 3արութիւնէ
ան
,
Հ ա յ ժողո վ ո ւ ր դ ի Պսոուքու–
թփւն,
Երեւան,
1979, #
>238։
Fonds A.R.A.M