Վասն Յառաջաբանի
Հայաստանի, կիլիկիոյ հւ Փոքր Ասիոյ մեծ ու փոքր հայա­
բնակ քաղաքներն ու գիւղերը կազմեցին աոանցքը Պատմա–Ցուշագը–
րական զրականու|> եան մ՛ը , որ ծնունդ աււաւ յատկապէս Մեծ Եզեո–
նէն ասդին:
Վեր առնուեցան տուեալ շրջանի պատմական անցեալը, հայ
ազգաբնակչա լ> եան բարքերն ու աւանդուր-իւհները , մանրավէպերը .
ժողովրդային ասացուածքները , մտաւոր ոտեոծազոըծութ-իւննհրը,.
արհեստակցական դիտելիքները , հերոսական դէպքերն ու դէմքերը ,
դիմադրական շարժումները. հասնելու համար իրենց եղերական
վախնանին , այսինքն ՝ • • • մինչեւ
սեֆերաերլիք
••
Աո հասարակ , վերոյիշեալ գրականութիւնը մշակուած է սըր–
տի մորմոքով համանուն քաղաքի հայրենակիցի մը գրչով: Այս գը–
րականուր-իւնը դաււն վկայութ՛իւն մըն է հայրենական օնաիւներու
հրկիզումին ու քայքայման, պապենական հողերէն բռնագաղթին,
հակառակ հայ ժողովուրդի հերոսական դիմադրութեան եւ մաբտըն–
չումներուն:
«
ԶԷՅԹՈԻ՚ս ԵԻ ԻՐ ՇՐՋԱԿԱՆԵՐԸ» ներկայ հատորը ունի ու­
րոյն տեղ մը Պատմա–Յուշագրական մեր գրականուր-եան մէջ : Ինք­
նատիպ
վաւերաթուղթի
եւ պատմական
վկայութեան
րնոյթ-ը ունե­
ցող այս գիրքը գրուած է 1895ի Զէյթունի ապստամթութ-եան գլխա­
ւոր հերոս՝ Հասընցի ԱՂԱՍԻին կոդմէ:
Զէյր-ունի եւ իր շրջականերոլ պատմականը ընելէ յետոյ , այդ
անվեհեր յեղափոխականը կը նկարագրէ, օրագրային յաջորդակա–
նութհամբ, 1895ի Հոկտեմբերէն մինչեւ Դեկտեմբեր երկարող, ձը–
մեււուան մրրկաշունչ այդ երեք ամիսներուն պատերազմը , որ մըղ–
ուեցաւ 6000 գէյթ-ունցի կտրիններա եւ85000 օսմանեան զինուոր–
ներու միջհւ:
Աոասին՝ որպէս զինուորական, ռազմական եւ յեղափոխա­
կան ղեկավար , կր դատէ, կը վերլուծէ, կը մեկնաբանէ բանակի
տեղաշարժերը , ռումբերու շառաչիւնը , մէկ խօսքով պատերազմը
ամթոզջ , դիտուած՝ ռազմագիտական, թէքնիք եւ հոգեբանական
տեսանկիւՕէն :
Զէյթունցի քաջամարտիկներու, առիւծասիրտ կիներու, ի–
մաստուն տարեցներու, ի ծնէ արի պատանիներու եւ մանուկներու,
լուսապսակ յեղափոխական գործիչներու դիւցազներգական անկըրկ–
6
Fonds A.R.A.M