ձեռքը տուած են այգ Հրաշագործ
Հրացանները։
Պատմական
ստոյգ
վկայութիւն
մը չկրցայ
գտնել,
րայց Հաւանաբար՝
կամ
թոյլատր­
ուեցաւ որ իրենք ալ շինեն այգ գործիքէն
եւ. վառօգէն
եւ. կամ գող­
ցան
անոնց
գաղտնիքները
եւ. գաղտագողի
պատրաստեցին
զանոնք։
Ե<– որովՀետեւ.
Զէյթ«՚–կէք
Կը 1Բ
ա
ղԷէ
ս
ՊէրԻ
տ
Ի
Լ
ե
բան
երկաթներն
արտածելու,
եւ. Հաճընցիք
Գայտեն
(
մայրաքաղաք
/
հուրէն Ա՚ի եւ
կոստանգին
Ա.ի) եւ Բանլիք
գիւղերու
երկաթները
շաՀագործելով
,
դիւրութեամբ
կրցան
շէսել
Հրացաններ
եւ լաւագոյն
տեսակներէն
։
Գեռ այգ ատեն Հայ լեզուագէտը
Հրացան
բառը ստեղծած
էՐ/՚ալով՝
Հաճընցիք
կոչեցին
զայն
ծակ-երկաթ,
իսկ Զէյթ
ո
*–
սսիք՝
քարելաք,
քարելու
իմաստէն։
Ոչ միայն այս, աՂէյթ
ոԱԱո
ԷՔ
1
է
Ա
եցիս
վառօգը
այնպիսի
բաղադրութեամբ
մը, որ մինչեւ
1878
թուականը
բացա­
ռիկ
առաւելութիւն
մը տուաւ
իրենց՝
օսմանեան
եւ
թիւրքմէնական
վառօդներուն
վրայ։
Զէյթ
ոսս
ի
վառօգը
չոր էր եւ
խոնաւութեան
ոչ ենթակայ,
գրեթէ կը Հաւասարէր
անգլիական
վառօդին։
Զէյ~~
թունց իներու
երկայն
՛
լրացանները
կը զարնէին
մինչեւ
400
մեթր
Հեռաւորութեան
վրայ,
մինչդեռ
թուրքերուն
կարապինան
եւ
էհի–
լինթէծ
մինչեւ
300
մեթր , մինչեւ
1878
թուականը։
Զէյթուն–
ցիներու
վառօդը չոր էր եւ ձմրան
եղանակին
կռիւի
միջոցին՝ ԳԸ~
րեթէ անյապաղ կը բռնկէր • մինչ
թիւրքմէնականները
կը խոնաւէ
էն
ել յուսախաբ
ու Հոգետուր
Հարուածներ
շատ
ունէին
։
ԱՀ ա
ասոնք
եղան իրական
պատճառները՝
որով
Զէյթունցիք
ի վերջոյ
յադ
թե–
ցին միշտ
թիւրքմէններուն
եւ օսմանեան
զօրքերուն
,
զոր իրենց տե­
ղերուն
պիտի նկարագրեմ
ել մնացին անկախ
մինչեւ
1878
թուակա­
նը։
ԱՀ ա այս զինական
Հաւասարութեան
եւ ի Վերքոյ
առաւելու­
թեան
չնորՀիւ,
ձօրոսի
վրայ
Հայերը
կրցան
ապրիլ եւ
վերստին
բազմանալ
եւ իրենց
շնորհիւ
ապրեցան
նաեւ դաշտեցի
Հայերը։
Այս առաւելութիւնները
չթոյլատրուեցան
դաշտեցի
Հայերուն
մինչեւ
1832
թ ուականը, երբ Եգիպտոսի
իշխան
իպրաՀիմ
Փաշան
գրաւեց
Կ իլի կիտն
մինչեւ
1840
թուականը
եւ Հաւասարութիւն
շն որ–
Հեց
քրիստոնէին։
Հազուագիւտ
էին այգ թուականէն
առա^՝ Ան­
տի ոքայ , ՛Բիլէս ի, Այնթապի
եւ Մարա շի Հայերուն
մէչ մի քանի ա–
ռանձնա
շն ո բհեա
լ Հայեր,
որոնք սոսկ ատրճանակ
մը կը կրէին, ո–
բուն կը վճաըէին
մինչեւ
10
ոսկի
։
Անոնց արգի լեալ էր նոյնիսկ
ձի­
ու
վրայ
նստիլ։
Ատիկա
ազնուական
յատկութիւն
մըն էր որ կը
պատկանէ ր մահմետականներու։
՝
Բ րիս առնետն եր
էշերու
վրայ մի­
այն կը ճամբորգէին
:
իպրահիմ
Փաշայի
գրաւումէն
վերքն է՝ որ
ա
յ գ կողմի
Հայերը
սկսած էին ձիեր
գնել եւ ձիերու
վրայ
Հեծնել։
Հետեւեալ
պատմութիւնը
զոր լսած եմ Անտիոքայ
կողմերը,
այգ
շրբսնի
ծեր երէն , յստակ գաղափար
մը կու
տայ։
Անտիոքցի
թուրքեր
զայրացած
են տեսնելով
Հայերը
ձիերու
վրայ ու գա ցած
բողոքելու
ԻպրտՀիմ
Փաշային
թէ՝
«
կեավուրները
Fonds A.R.A.M