թիւնից եւ Հարկատու
էր միայն
պետութեան
ւ Բայց
յետոյ
,
տե­
ւական
եւ Համատարահ՜
անիշխանութեան
Հետեւանքով
,
ագատ
գիւղացիոլթիւնր
սկսեց
կորցնել ե
1
ւ իր Հ
ոո
ր
ռ
՛
ւ անձնական
աղա–
տութիւնր
: ՝
Բրգական
էէէ*
ոո
ղասր եւ թուրք
պաշտօնէութիւնը
գրաւեց
ին նրա Հ ո ղե րր , որով աստիճանաբար
չափ աղանց
նուա—
էլեց ա յս կարգի
Հողատիրութիւնն
ու գիւղա ց ի ութիւն
ը։
Պարբե­
րական
Հողազրկման
Հետեւանքով
ստեղօ՜ուեց
Հոգաղուր
կների
մի դաս, "րի միակ
Հարստութիւնը
իր երկու
ձեռքերն
էին։ Այգ
գասն էլ, շատ յաճաիյ
,
պանդխտութեան
էր դիմում
,
կամ
քուրդ
ու թ՜ուրք կա լուահ՛ատէ
րե րի աներում
հ՜առայ
մտնում
: «
ԻբԱ1ԼԱ1–
կանօբէն ազատ եւ սեփականատէր համարուող գ իւղա ցին մշտա–
պէս ենթա կ այ է ր
ա ն լ ո Ն ր
ճնշումների , հալածանքների ե ւ հետ ա­
պնդումների : Ամէն մի քիչ թ է շատ ո ւ ժ ե ղ բէկ , աղա կ ամ թոււուն
կարող է ր աոանց դ ժո ւ ա ր ո ւթե ա ն խլել գ իւզա ցինհբի հ ո ղը , տու­
նը ե ւ կ ա յ ք ը ։ 1870–ական թուականներին, երբ քրդական վեր–+
նախ ա լը իր օր ա ւուր ասող տնտեսական պահանջները բսս արա­
րելու համար սկսեց մ ե ծ կ ու տ ա կ ումներ կատարել , արհւմտ ահայ
գ իւ դ ա ցիո ւթհան հողերի բ ոնա գ ր ա ւ ո ւմը ստացաւ մասսայ ական
կերպարանք» ,
խոստովանում
Է սովետաՀայ
պատմագէտը*՝)
:
Այսպիսի
պայմաններում
էր տարում
Հայ ժոզովրգի
մեհ՜ա—
գոյն
մասլչձ.%—րդ դարի երկրորդ
կիսին
ւ քուրդն
ու թուրքը
միա֊
ցել
էին՝
Հայութեան
դէմ կազմելով
պայքարի
ընդՀանուր
ճա՛­
կատ : ԱնՀնար էր այս Հակադրութիւնը
լուծ՜ել իւադադ ճանապար—
Հով^
Համաձայնութեամր
:
Ղ՚րա Համար պէտք էր մէկ րան , որ
թ ո ւ ր ք ն ու ք ո ւր դը ճանաչէին հ ա յին որպէս իր հողի տէր, տ ային
նրան կեանքի եւ գ ո յ ք ի ա պ ահո վ ութիւն, հրաշխաւոբէին նրա գ ո­
յ ո ւ թ ե ա ն տարրական պ այմանները, ս տ հզծ էին մի միջ ա վ այր , ո ւր
հ ա յր կարողանար անկաշկանդ զարգանալ եւ գ ործօն դ եր խազալ
իր բախտի տնօրինման մէ ջ : Հ ա յ ի համար այս կենսական պ ա յ­
մանները անկարող է ին ստեղծել թ ո ւ ր ք ը ե ւ ք ո ւ ր դ ը– ա յ դ պատ–
Տառով ծ ա գ եց Հայկ ա կ ան Հա րցը :
I I I
ԻՐԵՐԻ ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆԸ
ԱԶԳԱՅԻ՚ե-ՔԱՂԱ^ԱԿԱ՚Ն ՅԵՂԱՓՈԽՈՒԹԻՒՆԸ
Արդ՝ խ"ե՛չ էր անում
Հայոլթիւնը
իր գոյութեան
,
իրաւունք֊
ւերի , իր Հոդի եւ ազատութեան
Համար։
Եթէ թուրքն
ու
քուրդը
* ) «
Տ եղե կ ա գ իր Հայկ. Գիտ • Ա կ ա դ եմիայի » , 1940, թ ի ւ 30,
էջ 4 5 ։
40
Fonds A.R.A.M