սիքից , գաղթում
էր Կ • Պոլիս , ծ՜ովափնեայ
քաղաքները
,
կով–
կաս
յ
Բալկաններլյ,
Պարսկաստան
^ աւելի
ուշ Հեռաւոր
Ամերի­
կա; Եւ եթէ ի նկատի
ունենանք
,
որ Հայութեան
մեհ՜ագոյն
մասը
գի ւղա ս ի ո ւթի ւնն էր՝ Հայ Հայրենիքի
սլաՀողը
,
ասլա
սլարղ կը
լինի) թէ ինչ աՀա
ւ որ Հարուած՜ էր Հասնում
Հայութեան
ել Հա­
յաստանի
վերակառուցման
գործ՜ին;
«
Հ ա յ ի ապագան. Տաճկաս–
աանումն է, ա սում են կ արճա տ եսները։ Մենք չենք հասկանում,
թ է ինչ ապա գ այ կարող է լինել մի ե ր կ րռ ւմ, ո ւր կեանքի ե ւ կ ա յ ­
քի ա պ ահո վ ո ւթիւն չ կ ա յ »
գառնութեամբ
գրում
էր
Ր ա ֆ ֆ ի ն ։
Վերլուծ՜ելով
Հա յոց Հասարակութեան
կառուց ո ւած՜քը
ք* աֆֆին
գտնում
էր^ որ նա ունի վաճառականների
եւ
«
հողա գ ո ր ծ մշակ­
ների»
գաս;
Ս սլան իչ խօսքերով
որակում
է նա Հայ վաճառական­
ներին ^ որո ք չունին
ոչ անձնական
եւ ոչ Հասարակական
արմա­
նա սլա տուո ւթէւն
:
«
Մն ո ւ մ է մշակ դասը, որ հասարա կ ութե ան
գ լխաւոր ո ւ ժն է կազմում– նա իր հայր ենի ե ր կ ր ռ ւմ հանգստու­
թ ի ւ ն ե ւ ապրուստ չ գ տնելո վ ՝ իր կեանքը նոյնպէս պանդխտու­
թե ա ն մէջն է անցկացնում ե ւ նրա ամո ւր ձե ո ք հրը , որ հայր ենի
հողը պէսւք է մշակէին, մ ե ծ քաղաքներում ց բ աղւ ո ւմ են ստոր
ծ առայա կ ան պ արա պմունքներո վ ։ Եւ մշակը, արդար երկրա գ որ­
ծ ը , ժողո վ ր դ ի պարէնը հ ա յ թ ա յ թ ո ղ ը դ ա ոնո ւմ է համալ , բ ե ռ ­
նակիր, գ ր ա ս տ » * ) ։
պանդխտութեան
եւ Հայրենի
Հողի կորստի
մասին
խօսում են
Ժամանակի
գրեթէ
բոլոր Հայ Հբասլարակագիրներն
ու Հասարա—
կական
գործ՜ի չներբ , ամբոգ^
Հա յ՛՛ ՛յ մ ամ ուլբ , վէպն ու բանաս­
տեղծ– ո ւթ ի ւն ը : Դեռ (յՕ—ական թուերի
սկղբներիս
գաղթականու­
թեան
Հարցի
վրայ
ոլշագրութիւն
էր գարձրել
մեր
մեծ՜ագոյն
Հրապարակախօսը՝
Մ ՛ "Սալթանդեանր • «Ա գ գր ,
գրում էր նա
,
օր
ըստ. օրէ թ ո ղն ո ւ մ է իր երկիրները ե ւ կենարոնանռւմ է քաղաք­
ներում : Աղք ա տ ո ւթիւնը ս տիպում է նրան թողնել ի ւ ր տունը,
իւր ընտանիքը, ի ւ ր ամուսինը, ի ւ ր գաւակները ե ւ գնալ Պոլիս ե ւ
այլ քաղաք՝ աղք ա տ ո ւթիւնից ագատուելու համա ր : ք^այց այս
տ եղերում եւս նրա հանդ է պ դ ո ւրս է գալիս էապէս նոյն աղքատու­
թ ի ւ ն ը » * ) ;
՛
կոյն
սլան գիւտ ութ եան
աւերիչ
Հետքերի
մասին
խօ­
սում են նաեւ
Խբիմեանը, Արուանձտեանը
եւ ուրիշներ
:
Գագթբ
գառնում
էր Հասարակական
չա րի ք , //րի պատճառ
ը
տնտեսական
լինելուց
առա^ քաղաքական
էր՛ Տեսանք
արգէն
,
թէ
Ի
ս
լ\
գ է ՚ ՜ ^ ՚ յ է "
նպատակներով
թուրք
ի շխանութիւնը
Հա յա ստանում
Հաստա–
* ) «
Տ ահկ ահայք » , է ջ 8 2 - 8 3 ։
* * )
Մ– "Նալբանդհսւն, «Երկերի Լիակատար ժողո վ ա ծ ո ւ » ,
1940,
Երեւան, հատոր Գ • , էջ 68 :
38
Fonds A.R.A.M