խանութիւններ
ի մէջ։ Այս փաստի
մասին
իրենց
զեկուցումների
մ էջ
յի շատ ակում
էին նաեւ
ռուս զօրավա
բները , մ ասնաւո
րապէս
Պասկեւիչր
:
ԱյսպիսալՐ
Հ ե ր թական
իւնգիր էր դառնում
մեր պատմ ական
Հայրենիքը
Հայերով
լցնելու
պաՀանֆր
։
Հայկական
Հոդերը
պէտք
էր դարձնել
իրօք Հայաստան
.
Հայաստանը
վերստին
Հայացնել։
Առանց այս քայլի չէր կարելի
երազե
լ մշակութային
եւ քաղա­
քական
Հայութիւն
ստեղծ՜ելու
մասին
: "
գ երս է ս ԱշԱ1Ա1րակեցին
Հա­
նաց նոր կազմ ուած՜ Ռուսական
Հա յա ս ա ան
ը
Հա յացնել
Պարս­
կաստանից
բերուած՜
գաղթականներով
:
Նա չէր ուղում
,
որ Օս­
մանեան
Հայաստանից
գաղթ
տեղի
ունենար՝
գտնելով,
որ
Հայը
ռեռ ապագա
յ ունի ա յնտեղ : Գալիք քաղաքական
նպատակների
Համ ար
Հայը պէտք է մնար իր Հողերի
վրա
յ : Բա յց ա յգպէս չե–
սալ
•
աւելի քան
60
յՕՕՕ
թրքաՀայեր
անցան
ռուսների
գրաւած՜
վայրերը։
Այս Ր"Լ
ո
րի
Հետեւանքով,
30–
ական
թոլերի
վերջերին
,
Այսրկո վկաս
ում
Հայերի
թիլը
Հասաւ
3 0 0 ,000–
^ :
Բայց եւ այն­
պէս՝
Հայերը
նորից
մնում էին որպէս
փոքրամասնութիւն
վրա­
ցիների՛ եւ թաթարների
Համեմատութեամբ։
էյւ այս
փոքրամաս­
նութիւնն
է լ Համախմբուած՜
չէր մէկ վայրում՝
բուն
Հայկական
Հողերի
վրայ,
այլ ցրուած՝ էր ամբողջ
Այսրկովկասում
: 1886
թ՝
վիճակագրոլ
թեամբ
Ա յսրկո վկա սի
բնակցութեան
ընդՀ
անուր
թիւր
Հասնում էր
4,702,392–/
^,
որից
մէայն
9 3 9 ,131–&
էր Հայ,
այսինքն՝
մօտ 20%—ը եւ այն է լ ցանուցիր
ամէն
կողմ
։
Գրեթէ
փոքրամ
ասնութիւն
էր Հա յութիւնը
եւ իր Հա յրենի
գաւառնե–
բում
։
1 8 9 7
թ* վիճակագրութեան
Համաձայն
Այսրկովկասում
ապրում էր
1
յ 0 8 6 յ980
Հ
ա
յ , ո°ի թէ՛––) "Ը գոյութիւն
ունեցող վի­
ճակը այնքան
է լ չէր փոխում
յօգուտ
Հայերի
։
Այսպիսի
աննպաստ
պայմանների
մէջ էր Հայութեան
կառուցման
գործ՜ը
Ռուսական
Հայաստանում;
Աւելի վատթար
էր կացութիւնը
Օսմանեան
Հա­
յաստանում
։
Ամբողջ
19/"5
ք–
գարում
Հայերի
թի՚-ԼՀ ոչ միայն
յաւելում
չու­
նեցաւ
Օսմ անեան
Հա յաստանում
,
այլ պա կա ս ե ց , մ անաւանդ
,
դա­
րի ե րկրս րգ կիսին : ԸնգՀ ակտ ռակը , քուրդը
աստիճանաբար
տեղ
գրաւեց
Հայկական
աշխարՀում
եւ թուական
առաւելութիւն
ձեռք
բերեց։
Ա*իւս կ
ոռ
*
քից՝
աճում էր թրքական
տարրը
քաղաքներում
եւ նրանց
շրջակայքում
:
Հայաստանումն
էին տեղաւսրւում
նաեւ
ԳՐ
ս
Ից
ռ
հ.
ոո
գաղթականները
մուՀաջիրնեբը
Բալկաններից
եւ
կովկասից : Գրա Հետեւանքով՝
7 0 – ՚ 8 0 –
ա կ ա ն
թոլերին
Հայութիւ–
նը ոչ մէկ աեղ այլեւս
մեծ՜ամասնութիւն
չէր կազմում
•
բազմա­
ցող
մաՀմ ե տա կան
ցեղերի ու մողովուրգնե
րի մէջ նրա
քանակը
պակասում
էր։ Բնական աճի տեսակէտէ
ի ց
Հա յութիւնը
գուցէ
19
Fonds A.R.A.M