318
ուրախ պիտի
ըլլայինք
այս մասին
լսելու
թուրք
պատուիրա­
կութիւնը՝՝։
Ըսմէթ փաշա իր տուած երկար պատասխանին
մէջ վեր
կ՚առնէ
ՖաթիՀ
Սուլթան
ՄուՀամէտի
օրէն ի վեր Թուրքիոյ
ցոյց
տուած
լա յնախոՀ
ութիւն
ը դէպի
քրիստոնեայ
տարրերը, կըմե­
ղադրէ ձարական
Ռուսիան եւ Հայ յեղափոխական
կուսակցու­
թիւները
,
կը յիշէ
վկայութիւններ
օտար
աղրիւրներէ։
Կ առա­
ջարկէ թուրք եւ յոյն բնակչութեան
փոխանակութիւն,
սին չ կը
վերաբերի
Հայերուն
—
կ՚ըսէ
Ըսմէթ փաշա —բարեկամական
եւ
բարի դրացիական
յա բաբե բութ իւննե րը դաշնագրերով
ամրա­
պնդուած
րլլալով
Թուրքիոյ եւ Հայաստանի
միջել
Հաւանակա­
նութիւն
չկայ Հայ պետութեան
կողմէ
ոեւէ
գրգռումի։
Միւս
կողմէ, այն Հայերը,
որոնք պիտի վօռեն
մնալ
Թուրքիոյ մէջ,
արդէն ստիպուած եննկատի
առնել
իբրեւ լաւ քաղաքացի
ապ­
րելու
Հա
րկադրանքը»։
Մեծն Բրիտանիոյ
արտաքին նախարար
Լօրտ
կ՚րրզրն Հե­
տեւեալ կերպով կը պատասխանէ
Ըսմէթի
երկար
փաստարկու­
թիւնն երուն.
«
Պատուիրակները
մինչեւ
այժմ Ըսմ թ փաշան
գիտէին
իբրեւ բախտաւոր
զօրավար մր եւ կարող դիւանագէտ
մր, ան
եկաւ
ցոյց տալու որ նաեւ պատմութեան
փրոֆէսոր
մ ըն է եւ
իրենց երկար դասախօսութիւն
մը տուաւ
թուրք
պատմութեան
վրայ՝ ՖաթիՀ
ՄուՀամմէտէն
մինչեւ մեր ներկայ
ժամանակները։
Ս.ն ծանրացաւ այգ վեՀապետին
ազատական
զգացուսՂւհրուն
վրայ։
Լորտ ՚Ւըրզրն կըփափաքէ ր տեսնել
Ըսմէթ փաշա
յի Տառին մէջ ա–
պացոյց մր թէ ներկայ
թուրք կառավարութիւնը
նոյն ոգիով
տոգոր֊
ւած է։ Ըսմէթ փաշան
յիշեց առատ
մ
էգբերունՂւեր պատմու®
սնէն,
Համայնագիտարաններէն
եւ ֆրանսս կան, անգ/իակւս՚ւ
եւ ամե–
րիկեան պաշտօնական
Հրատարակութիւններէն,
օգնելու
Համար
իր զեկոյցին։
Ըսմէթ փաշա պաՀ մր կարծեց
յիշել
նոյն
ինքն
Լորտ
՚
Ւրրզընէն,
բայց
յայտնի
եղաւ որ յիշուած
բաղռ
ածքր
առնուած էր Լորտ
Գըրզընին իր Հին փրոֆէսորներէն
մէկուն
կողմէ ձօնուած
գիրքէ մր : Լորտ
՚
Իըբզրն պիտի
չՀեաեւի
Ըսմէթ
փաշային, իր պատմ՛ական
–
զեկոյցին
մէջ, որուն շատ մր անցթերր
շաՀեկան էին, բայց
ամբողջութիւնը
որեւէ
առնչութիւն
չունէր
քննութեան
ենթարկուած
Հարցին
Հետ։ եթէ պատուիրակ մր
ուզէ յառաջիկային
պատմական
փորձ մը պատրաստեք. յաւ պիտի
րլլար որ նախապէս
Հաղորդէ ր իր պաշաօնակիցնե
րուն,
որպէսզի
իրենք իսկ կարողանային
զայն
կարդալ։
Fonds A.R.A.M