թ ի լ ու թանգագին
զոհերով։
Բացի հարիւրաւոր
պարզ մարտիկներից
,
պա­
տերազմի դաշտում
ընկան շատ քաշ* եւ անուանի
խմրապետներ
,
ինչպէս
Բեռին ու Խէչօն
: * )
Խմբապետներից ու կամալորներից
շատերը
վարձատըր–
ւեցին քաջութեան
նշաններով։
Մի ահագին թիւ հայ երիտասարդների
խըմ–
րերի մէշ^ ձեռք րերեց զինւորական
փորձառութիւն
ելյետագային
,
մանա­
ւանդ, Հայաստանի
անկախութեան
շրջանում
,
մեծ չափով օգտակար եղա՛–
հայ ժողովրդի եւ հանրապետութեան
պաշտպանս ւթեան
գործին
: * * )
կամաւորական
խմբերը,
սակայն , մի կաթիլ
էին համեմատած
ա
,
։
<ս
ահագին օժանդակութեան
հետ, որ հայ ժողովուրդը
բերեց
(
հուսաստա
նին
պատերազմի
ընթացքին
։
Ըստ պաշտօնական
Հա շլի , Հայերի
Հ^Ծք^-ը
զինւոր
էր զանազան ռազմաճակատներում
։
Ո՚֊րիշ խօսքով
, 2
միլիոննոց
ոոլսաՀա­
յութիւն
ր
աւելի քան
250
>000
զինւոր տւեց
ռուս
բանակին
ւ Բացի այդ
Տ
նա
իր ուժերը Հասցրեց գերագոյն
լարման եւ թիկունքում՝
մասնակցելովդ
ռազ­
մաճակատի
օգնութեան
յատկացւող
բազմապիսի
ձեռնարկների
։
Ե>–
ա
,(
Գ
ամենը կատարւում էր մէկնպատակով*
թիւրքաՀա
յկական
գատի լուծման
Տ
քՒիլրքաՀա
յաստանի
ազատագրութեան
Համար
(/».):
Պատերազմի
սկիզբին Հայկական
շրջաններում
տիրում էր
ընգՀանուր
Համոզում * մի
քանի
ամ
սլա
յ մէ^ ռուսներ ր կը գրաւեն Վանն
ո ւ
էրզրո
՚֊՚՚՚
Ը
1
եւ
Հա
յկական
շր^անները
1
լազատւեն
թիւրքական
լծից
:
Հ^նչի*" ս պէտք են
կօչիկ ու
մուշտակ
,
ասում էր Անդրանիկը պատերազմի
սկղբին
,
ոինւորէն
կուտամ չար ո
լխ ո ւ
Հալւա
ե ւ
Հինգ օրէն Վան եմ . . .>>
Այս Հաւատն
էր
1
անշուշտ , պատճառ աքն Համազգային
իյանգավա–
ռոլթեան
,
որ առա ^ բերեց կամաւորական
շարժումը : Սակայն
,
օրեր
ու
ամիսներ անցան
,
ե ւ
Հայկական
նաՀանդնե րը
մնաց
ին չգրաււած :
Աւելին
գեռ*
1914–
^
դեկտեմբերին
քիչ մնաց քեուսաՀայաստանի
մի
մասն
էլ վր
ա
գնար
*
էսվէրի
Գ
ս
գերը
Հասել
էին արդէն Աա րբղամ ի շի բարձունքները
է
եւ
կովկասի
մայրաքազաքը
մատնւել էր խուճապի : Փոխարքան
պատրաստւում
էր փախչելու
դէպի
լեռների
ա՛յն կողմը,
ե ւ
կովկասեան
թրքութիւնը
*
քըս–
ծութեան
մէջ էր (Գ.) :
Հրաշքը
միայն , աւելի ճիշտ, արտակարգ
ձմեռը,
փրկեց
Կ ով կաս ր
թիւրքական
ներխուժումից : Ջարգւած
Աարրղամիշի տակ՝ էնվէրն
իր
զայ­
ր՛ոյթի բովանդակ
թոյնը թափեց թիլրքահայ
ժողովրդի
գլխին։
Հայերի
բնա–
ջընջման ղալը վաղուց էր նիլթւած
Իթթիհատի
որջում : Առիթ էր հարկաւոր
ահա
ել առիթը . հայերն էին թիլրքերի
պարտութեան պատճառը : Հա րկա–
* )
Հ
ա
յ կ ամա ւ ո ր ա կ ան շ ա ր ժ ո ւ մ ը դհո. ս պ ա ս ո ւմ է ի ր պ ա տ մ ա գ րին ։ ՛Սրա մասին
որոշ
գ աղա փ ար է տա,իս զօր. գ. Դորղանեանի գ ի ր ք ը ՝
«
Լ Յ
\
>Յւէէ\ճՀ>1\\<յՈ ձէէ
ձւՈ16ա՚6ՈՏ ձ
1» 6
ս 6 ւ ւ 6 ծ10Ոճ131« Տ1Մ 16 քքՕՈէ ՍԱ 03ԱԸ386 ( 1 9 1 4 — 1 9 1 8 ; * , ՐՏՈՏ, 1927, ո ր հր ա –
տ ա ր ա կ ւհց նաեւ հ ա յ ե ր է ն լհգւով « Հ ա յ ր ե ն ի ք » ա մս ա գ րի
1926—27
թ – հ ա մ ա ր ն ե ր ո ւ մ ։
* * )
Ա յ դ օրերին, դ ե կ տ ե մ բ ե ր ի աոաջին կէսին, կ ո վ կ ա ս ա յ ց ե լ ե ց ց ար "սիկոլայ Բ– ես
ց ն ծ ո ւ թ ե ա մ բ
ը ն դ ո ւ ն ւ հ ց
մասնաւորապէս,
Թ ի ֆ լ ի ս ի
հ ա յ ե ր ի
կ ո ղ մ ի ց ։
Ցարը,
ի ր ե ն
ն ե ր կ ա յ ա ց ո ղ Ա մ ե ն ա յն
Հ ա յ ո ց Կ ա թողի կ ո ս Գ է ո ր գ ս – ի մի ջ ո ց ո վ յ ա յ տ ն ե ց , թ է Ռուսաս­
տան, պ ա տ ե ր ազմից յ ե տ ո յ հ ա ս տ ա ն ո ւմ է ապահովել Թի ւ ր ք ա հ ա յ ա ս տ ա նի
ինք ն ա վ ա ր ո ւ թ ի ւ ն
Ռուսաստանի հ ո վ ա ն ա ւ ո ր ո ւ թ ե ա ն ներք ե ւ ։
11
Fonds A.R.A.M