ասելով՝
քձ՚իւբքիան
մ տաղք։ ր չէ գրաւելու կովկասը
,
այլ ձգտում՝ է վերածել
թիւր քակ ան Հովանաւորութեան
տակ
գտնւոզ ինքնավար պետութեան
,
որ
պատ
լար
լինի իր եւ ռուսների
միչ՝ել, մասնա լո րապէս , Հայերին
խոստանում
էին ստեղծել
Հայկական
ինքնավար մի իշխանութիւն
ռուսաՀայ
ել նաեւ
թիլրքաՀայ
որոշ Հողամասերից
%
Ընդհակառակը,
Հայերի
չմիանալը
վրացի­
ներին եւ կովկասեան
թուրքերին
կարող է առաչ* բերել ծանր Հետևանքներ :
Հ՛ Ց՛ Դ՛աշնակցութեան
ներկայացուցիչները
յայտնեցին,
որ
իրենք
կտրականապէս
դէմ են (Ւիւրքիայի
պատերազմի
խառնւելուն
,
որովՀետել
Համոզւած են , որ վերջնական
յաղթանակը
պատկանելոլ
է դաշնակիցներին
,
իսկ
ա
յ դ դէպքում պատերազմող
կողմ դարձած
Թիւրքիան
կարող է չարա­
չար
տուժել։
՛
Նրանք ապացո լցանում էին, որ քԻիւրքիայի
չաՀերը
սլա Հան­
վում են պահպանել
չէզոքոլթիլն
•
չէզոք Թիւրքիան անհամեմատ
աւելի
շատ
կը շահի, քան պատերազմող
Թ՜իւրքիան։
Պատերազմի
մասնակցել՝
նշանա­
կում է երկիրը նետել աններելի արկածախնդրութեան
դիըկը •
իթթիհատի
լիազօրները,
սակայն, անդրդուելի
էին իրենց
առաջարկի
վրա։
՛
Նրանց համար պատերազմի
հարցը որոշլած
էր՛ յանցանք կը
լինէր
ձեռքից փախցնել յարմար առիթը եւ մէկ անդամ ընդ միշտ չազատւել
ռու­
սական
մզձալանջից
։
Գերմանիայի
յաղթութիւնը
կասկածի
առարկայ
չէր
նրանց Համար , իսկ յաղթական
Գերմանիա՝ նշանակում էր յաղթական
քՒիւր–
քիա
։ ՛
Նրանք Համոզում էին Հայերին եւս միանալ իրենց եւ ձեռք-ձեռքի
տւած
կռլել Հասարակաց
թ շնամ ո լ դէմ ։ ք՚ա յց Գա շնա կցութեան
ներկայացուցիչ­
ները յայտարարեցին
,
որ եթէ, ա յնուամենա
յնիլ
,
իրենց կամքի Հակառակ,
պատերազմը
պայթի, Գա շնա կց ութեան
Թիւբքիոյ
Հատլածի
բոլոր անդամ­
ները լրիւ կերպով կը կատարեն
իրենց պարտքը Հանդէպ պետութեան
։
Ւնչ
վերարերւում
է կովկասահայերին՝
Գա շնա կց ո ւթ իւն ը չի կարող
յանձնառու­
թիւն ստանձնել նրանց ապստամբեցնելու,
մանաւանդ որ թի
լ
ըքերը
իրոսց
վերջին
Հինգ տարւայ քաղաքականութեամբ
թիւրքաՀայերի
վերաբերմամբ
այնպիսի վիճակ
չստեղծեցին,
որ կարողանային
գրաւել ո ու սահ ա քերի Հա–
մակրանքը ։
Այս պատասխանը
թիլրքերի
ուզածը չէր : Նրանք պաՀան^ոլմ էին ա–
Լ
^Ժ
Լ°Լ
ա
փ
ռ
Լէ տպաց ոյցներ «օսմանեան
Հայրենասիրութեան՛»,
մ ան ալան զ
բարենորոգումների
ծրագրի
առթիլ
իրենց եւ Հայերի
մի^եւ առա9
եկած
պազոլթիլնից
յետոյ։
Հայերը
չէին կարող խոստանալ
աւելին.
Հոգեբանօ–
րէն , մարդկայնօրէն
Հնարաւոր չէր այդ։
Ո՛չ
միայն
կովկասահայերին
ապստամբեցնել,
թիլրքաՀայերին
իսկ ղժլար էր ոգեւորել
«
օսմանեան
Հայ–
րենասիրոլթեամր՝»
այնքա՛ն վարկաբեկլած
էր թիլրքական
ռեժիմը Հա/
ժողովրդի
աչքին:
Ընդհակառակը
,
պատերազմի
պարագային
,
աւելի
հաւանական
էր
Հակաթիլրք
ղզացմ ունքնե ր ի պոռթկումը։
Այդպէս էլ պատահեց ։Գեռ
թիլրք–
ռուսական պատերազմը չսկսւած կովկասոլմ
ծայր տւեց ուժեղ, բառի իսկա­
կան իմաստով
տարերային
կամալորական
շարժում, որը կլանեց հայ ժո­
ղովրդի Համարեա
բոլոր խաւերն ու կաղմակե րպոլթիւննե
ր ը։ կարճ ժամա–
9
Fonds A.R.A.M