ոաումնասիրությունների ու հետազոտությունների այդ լայն ասպարեզում։
Նրա մտքի ու հոգու մեջ դրոշմվում էին նվիրական քաղաքի պատմության
մագաղաթյա էջերը և. նյութական մշակույթի բազմալեզու մնացորդների գու­
նագեղ պատկերները։
Ամբողջ էությամբ կլանված աշխատում էր ապագա մեծ գիտնականը
Անիի մապան հնադարանում։ Հնադարանի շենքը արդեն մի հնություն է՝
կառուցված Աշոտ Ողորմածի կողմից։ Նա ծանրանիստ հանգչում է Ախուր­
յան ձորի ա ջ շուրթին և. իր բարձր ու լայն լուսամուտներով վերից նայում
խոր ու ոլորապտույտ ձորի մեջ օձի պես գալարվող գետի պղտոր ջրերին։
Իրիկնամուտ է ։ Ամենուրեք սիրտ ճմլող լռություն, միայն անդնդախոր
ձորի միջից լսվում է խուլ ձայնը գետի ընթացքի։ Իսկ այնտեղ, հնադարանի
սյունազարդ սրահի ծայրում, քրիստոնեական
նշանը կրծքին,
ձեռքերը
աարզած հորիզոնական դիրքով, հագած արքայական երկար վերարկուն, որի
փեշերը ծածկում են ոտքերը, վեհապանծ կեցվածքով կանգնած է Ռագրա–
տունյաց մեծ գահակալը, դա Գագիկ Ա-ի արձանն է, որը 1906 թվին գտնվեց
Դագկաշեն սուրբ Գրիգոր հրաշակերտ եկեղեցու պեղումներից։
Այս պատմական ոլորտում, երր մարդ տարվում է խոր մտքերով ու վառ
երևակայություններով, և իրիկնամուտը, որ մշուշապատում է իր շրջապատը,
առարկաները դառնում են ավելի խորհրդավոր։ Պատահում են րոպեներ,
երբ մարդու աչքերին խորախորհուրդ ու պայծառ պատկերներ են երեույթա­
նում՝ կապված միջավայրի կյանքի, դեմքերի ու առարկաների հետ։
Եվ ահա, խորը մտքերի մեջ թափանցած՝ մտքեր, որ նրան տանում են
դարերի խորքերը, մտքեր, ար ծնվում ու եռում են բոց հայզերը... երիտա­
սարդ գիտնականը բարձրացրեց իր գլուխը... Կիսախավարի մեջ մշուշով
պարուրված հայոց աշխարհի իմաստուն վեհապետի՝ Գագիկի արձանը գամ­
վեց նրա հայացքի մեջ... Որպես խորհրդավոր երեկոյի լռության մեջ ծնված
կախարդական մի ցնորք, շունչ ա հոգի առավ 10-րդ դարի այդ հրաշակերտ
արձանը... Գագիկը շարժվեց... Եվ վեհապետին վայել, վսեմ ա ծանր քայ­
լերով նա ընթանամ է առաջ... Փշաքաղվեց երիտասարդ Օրբելին...
Ո՛վ կարող է չափել ալդ խորհրդավոր լռության մեջ ծնվող մտքերի ա
հույզերի խորախորհուրդ պատկերների անհունությանը... նրա մարմնի միջով
անցնում էին մահասարսուռ շանթեր... Սիրտը բաբախում էր ուժգնորեն...
Ու սաոը քրտինքը պատել էր ճակատը... Այդ դաժան մղձավանջը, որպես
իրական պատկեր, իր ճնշող ծանրությամբ կանգնեց նրա աոջև...
...
Աչքերը մթագնեցին... Եվ նա նվաղած ընկավ հատակին...
Ավերակների այդ կախարդական քաղաքում, ուր կուտակված են դարերի
խորհուրդները, նման երևույթներ պատահել են և արիշների հետ։
38
§ Անիում
Fonds A.R.A.M