ւ տ Լ ն ԴԷՊԻ ԱՂձԱմՈՒՂձ
Հայաստանը, աւա՜ղ, տհսած չեմ դեռ։
Անոր ազդտբնակչական մանրանկարը ըւ|ալու աեսիլու| յիշողութեանս կը ներ­
կայանայ այն քաղաքը, որ փոքր Հայաստան մըն հր. երբ այսօրաան մեծը տակա–
ւին չէր ծնած:
Ատափագար «աստուածարեալդ քաղաքն է աղ, ք՝իւթանիայի թագուհին. Աաւա–
րիւս <յհտ|ւն դաշտագետինին վրայ փռուած, զուրկ բարձունքէ ու հորիզոնէ։
Աւելի քան 20-000 հոծ հայութեան հայրենիք, նոյնատարր, ցեղային անխառն
ու միապաղաղ իր զանգուածով, ուր օտար հատուկոտոր ցանցառ, բացաոութ իւններ
ծովի համատարած կապոյտին մէջ աղօտ կաթիլի պէս կը լուծուին: փա զաք
1
ուր
հայերէնը կը տիրէ իշխողաբար, աււանց Ա՛րիշ ո՛րեւէ բարբառի միջամտութ֊եանը:
Օտար լհզուով ցեղերը քաղաքին ծ այ րամասերր ցրուուած, անշուք կորնչած։
Հայութեան ստուարազանգուած համախմբութիւնով այս աշխարհին մէջ, բնա­
կան է որ բարքերն ալ՝ ընտանեկան, ուսումնական, տնտեսական ու աշխարհիկ՝ ըլ­
լային ամբողջապէս հայկական, կրկնասլէս աւելցնելով հմայքը հայ ցեղային դրոշ­
մին, որու| կը փայլէր ժողովուրդը եւ որով հպարտ էր ան։
Յհղային միատարրութեան բացաոիկ շնորհովն է նաեւ որ՝ ուսումնատենչ հայ
ժողովուրդը իր ծոցին մէջ ծաղկեցուցած էր կրթական շարժում մը, որ կրնայ
հ ղակի հռչակուիլ, երբ մանաւանդ այ դ շարժումը յայտնաղոբծուած է համիտեան
բռնակալա թ-եան շրջանին. —հայկական մշակ ոյ թի հալածիչ ու թշնամի, շնչա­
հեղձիդ չափով։
Միայն հայկական յամառ կամքը եւ անյողդողդ ուսու մնապաշտութիւնն են որ
կրնային՝ ոտնակոխելով պհտական-քաղաքական սեղմումներ՝ ստեզծհլ ու կանդուն
պահել հինդ եկեղեցիներ ու հինդ նախակրթական վարժարաններ, իրենց մանկ ապա ր–
տէզներով, ՅՕՕՕի հասնող աշակերտութեան ուսումնական մարզարանի դերին լծուած :
Կրթ ական գործունէու |> հան երկարաւքեայ շրջաններու այս ծազկուն կեսւնքին
դէմ. տեղացի իսլամ խաոնացեղ ագգաբնակչութիւնը՝ նօսր ցրուումով տարտղնուած
քաղաքին ծայրամասերա ն մէջ՝ կըհակաղրէ միայն
մկ կ
թուրք– •• «Մհտրեսէ»,
30—40
աշակերտով, կրթ ական V այս հաստատութեան հինաւ ու րց ըմբոն ու մին կա­
տարել ապէս նախնական տիպարով:
Թուրք միապետական բռնակալ ւ)արչաձեւ ին տապալումի թուականին (է<)(»Տ) ,
օսւ1՚– սահմանադրութեան շնորհած կարծեցեալ գազատու թ ետն, հաւասարութեան.
արդ արու թեան» օրերուն. հայկական կրթական հիմնարկ ա թիւնները արտակարգ
ուռճացումի թռիչք մը կ՚ունենան, ծնունդ տալով նաեւ ԼիսԷի ծրադիբով կեդրոնական
Վարժարանին, երեք դասարանով Աղջիկներու անջատ բայց համագոյակից բաժի­
նով : Երկու երեք տարուան ընթացքին. ՞Նախակրթարաններ եւ կեդրոնական կ՚ունե­
նան Պոլիսի համանման կրթական հսատատա թիւններու հաւասարազօր ուսումնական
ծաղկում :
Ատափազարի շրջակայքի հայաշատ քաղաքներու կրթական հունձքին ընտրանին,
ինչպէս քաղաքին հինդ նախակրթարաննեբու ընթացաւ արտ հունձքին ընտրանին,
իրենց ակնարկները կ՚ուղղեն դէպի Կեդրոնական, հոն հետեւելու համար ուսում–
8
Fonds A.R.A.M