657՛
43
(45).
Շ Մ Ա Թ
Սա մի նորագյուտ
բառ է՝ «կրծկալ,
գոգ֊
նոց»
նշանակությամբ,
որ գտնում եմ գոր֊
ծա ծված
Քուչակի մոտ երեք անգամ, էջ 53,
75։
Իմ Արմ. բառ. հտ. Ե, էջ 380խոսում եմ
այս
բառի
մա՛սին և կցում
եմ պրս. ^Լ^ձ,
ՏՁՄաԺ
«
սփռոց»
բառին՝
Թեհրաւնի
պարսիկ
բարբառով։
Արա ծագում
ր այն ժ՛ա՛մ ան-ակ
ինձ
հայտնի
չէր՛
Այժմ
Կա՚մոլսի
մեջ, հտ.
Բ, էջ 438 գտնում
եմ արաբ.
1
Յ
Լ^^
Տ11Ոէւէ
«
սփռոցի վրա երկար շարված
կերակուրներ»
(
հանում է արաբ.
^
Յ - Հ ֊ ^ ,
Տաէ
«
շարել»
արմա­
տից)։
Միևնույն
ժամանակ
մի
արաբերեն
դասագրքում
գտն՛ում եմ պարզապես 1
ՁԼ^^
ՏւՈ՜ւձէ,
(
ք7ւՏնհէԱ0հ
՚
յ)
«
սփռոց»
(
տե՛ս
ւՂ^ձշէ,
Խտւն.
Շօաք;
Օւ
՚
ձՈւ.
ՒԽւճ61է
>6.§
1898,
էջ
145)։
44
(46).
Ձ.ԵՂՈԻՆ
Արմ. բառ. Գ. 480 ( = ապ. Գ, 148) ասում
եմ թե հյ,
ձեղուն
պատահական
նմանու­
թյուն
միայն
ունի վրաց.
ձելի
«
գերան» բա֊
ռի հետ (Ցուբինով
2
,
1614)։
Այժմ
կարծում
եմ, որ ա^ս երկու բառերը կապ
ունեն
իրար
հետ ե
ձեղուն
բառր
կազմված
է
ձեղ
«
դե֊
բան» արմատից՝
֊
ո ւ ն
մ
առնիկով։
Երկու տեսակ
ուս
մասնիկ կամ
վերջավո֊
րություն կա. առաջինը
ա յն
սովորական
-
ուն
մասնիկն է, որ կազմում է ածական,
ինչ.
թոշուն, շարժուն, անասուն
ևն. սրանք
որոշվում
են իրենց սեռական –ռ\ ձևով. ինչ.
թոչնոյ, անասնոյ
ևն։
Երկրորդը
այն վերջավորությունն
է, որ
գտնում ենք որոշ
արմատական
բառերի
ծայրին,
ինչ.
տուն,
շուն, անուն, ձեղուն,
տտուն, սրան
<և գուցե
ուրիշներ
էլ։ Սրւյնք
էլ վերածվում
են երկու
խմբի,
տուն
և
շուս
սեռականում
լինում են
տան, շան,
իսկ
ա–
նուն, ձեղուն, սրան
լինում են
անուան, ձե ­
ղուան, ս ա ւ ան։
Այս վերջին
երկու
բառերի
շատ
անկանոն
սեռականը
կանոնավոր
ձև
կստանա, երբ որ մտածենք թե նրանց
ուղ­
ղականը
եղել է
անուան
(
<Հհնխ.
ՅՈՕՈ1")
և
•
ձեղուան,
որով սեռ.
*
անոււան, "ձեղաւան,
42-2045
ապա
ո ւ ֊ ի սովորական
կորուստով
անաւն,
ձեղււսն–անուան, ձեղուան,
ճիշտ
ինչպես
ունենք
տուն, շուն
սեռ.
*
տոլան, *շուան,
ապա ա֊ի կորուս՛տ ո վ
տան, շան։
Առաջին
*
անոււն
<Հհնխ.
ՁՈ01ՈՈ
ձևը
ցույց է տալիս, որ
I
ծագում է Ո\–ից,
ինչ­
պես գտնում ենք նաև
պաշտաւն—
սեռ,
պաշ­
տաման
և
մրջիմն — մրջիւն
ձևերի
մեջ։ Սը֊
բա՛նք հա Փրենի
ամենահին
խավերի
բառերն
են,
որոնց հետ պիտի
միանա նաև
այժմ
ձեղուն,
իր հնագոլյն
*
ձեղոււն
ձևով։
Այս իմա՛ստով
երեք
հոմանիշ
ունենք հա­
յերենում,
աոաստաղ, աււիք, ձեղուն,
որոնք
իհարկե
ցույց են տալիս
.
ա ռա ս տ ա ղի տար­
բեր ճարտարապետական
ձևեր։ (Մի կողմ եմ
թողնում
անաո = ոնոոք
բառը, որ երևի մ ի ֊
այն
«
գերան»
էր նշանակում)։
Վերոհիշյալ
երեք բա ոերի ց ա ռաջինր
զուտ
հնդևրոպա֊
կան է և կցվում
է ռուս.
Շ10ո6
«
սյուն»
Շ16.71ե
«
սենյակի
ծածք»
բա՛ռերին
(՚
աււ
նախ­
դիրով
հնխ.
տէշ1
արմատից)։
Երկրորդը բո­
լորովին
անհայտ
է. երրորդր
(
ձեղուն)
պա­
հում է մեղ վարանոտ
գրության
մեջ։ Ար­
մատ
ր գտնվում է միայն
վրացերենում
1
ւ
որքան
դիպեմ էկա մյուս
ցեղակից
լեզունե­
րի մեջ. մյուս
կողմից
հայերենը
իբրև
բնիկ
մեկնված
չէ։ Այս դրության
մեջ անհնար է
որոշել, թե այս երկուսից
որն է
փոխառյալ։
Եվ այգս/ես էլ կմնա
մինչև այն օրր, երբ
կունենանք
վրացերենի
արմատական
բա֊
ռարանր և Կովկասյան
լեզուների
համեմա­
տական
քերակււ՚նությունր։
45
(47).
Հ Ա 3 Ե ԶԵ Ն
1480
թվին գրված
մի
հիշա՛տակարանում
կարդում
ենք. «Ի թագաւորութեանն
Աղոլ–
ւգին, զի շատ
փորձութիւն
\
և նեղութիւն և
վիշտ
հասոյց
քրիստոնեայ
ազգին... և
^Տայ եղեն
միսն խափանեց և
զմեռեալն ի
ցած ասաց
տանուլ»
(
տե՛ս
Ցուցակ
հայերեն
ձեռս՛ գրաց
Հալէպի,
Երուսաղեմ
1935,
էջ
68
ա),
Զնայ եղեն միսն,
որ ո՛չմի իմաստ
չունի,
բնակա՛նաբար
հրատարակչի
սխալ
ընթերց­
ման
արդյունքն
է. պետք է կարդալ
«
ղհա֊
յեզեն
միսն» և հասկանալ
«
հայի կամ քրիս–
Fonds A.R.A.M