Ինչպես տեսնում ենք,
Հ
Ր. Աճաոյանի «Հ ա յ ե ր ե ն արմատական բառարան»
համեստ վերնադիրը կրող այս բառարանն իրականում հայերեն բաոեոի մի
հահրագիտւսրան է, Ո Ր բ ազմա կ ողմանի կերպով լուսաբանում է հայերեն արմա­
տական բաոերի ձաղումն ու պատմությունը։
Իր ընդգրկած հարուստ ու բ ազմա կ ողմանի նյութող՛ բաոարանր հայ
լ ե զ ­
վաբանության, մասնավորապես ստուգաբանության, և հայերենի բառաքննու­
թյ ա ն բանասիրսւկան-ձեոագրագիտական հետազոտությունների մի անսպաս
գանձարան է, և անհնարին է պատկերացնել որևէ բառա գիտական հետազոտու­
թյուն, առանց այս բառարանի պարունակած նյութերը լիովին հաշվի աոնեյու։
Անշուշտ, անհրաժեշտ է նկատի առնել, Ո Ր բառարանի լույս ընծայումից
հետո անցա ծ ավելի քան 35 տարիների ընթացքում հրատարակվել են հայ հին
մատենագրության բ ազմաթի վ հուշարձանների քննական, հշգրտված տեքստեր,
նայ վիմագրության ժողովածուներ, րաոագիտական-բառաքննական հետազո­
տություններ, որոնց մեջ շատ ու շատ կասկածեցի, անստույգ ու աղավաղված
բաոերի հշգրիտ ձևերի վերականգնումով մե ծ թվ ո վ բառեր նոր մեկնաբանու­
թյուն են ստացել։ Նույն ժամանակաշրջանում հնդեվրոպական լեզուների հա­
մեմա տ ական ուսումնասիրության վիթիւարի առաջընթացը և, մանավանդ, նո ­
րագույն քննություններով հնդեվրոպական նախալեզվի ներքին պ ա տմության
լուսաբանությունը մե ծ թափով աոաջ է մղել հնդեվրոպական լեզուների, այդ
թվում և հայերենի, ստուգաբանությունը։ Հասկանալի է, որբառարանի օգտա­
գործման ժամանակ այս բոլորը պետք է հաշվի առնել։ Չպետք է մոռանալ, ոՐ
«
Արմատական բառարանը» արտացոլում է որոշակի ժամանակաշրջանի ստու–
գաբանությունների մակարդակը, ուստի և ՝ սպառիչ լինելով այդ ժամանակա­
շրջանի համար, չի կարող սպառիչ լինել մեր օրերի համար։ Բավական է հ ի ­
շել, որ հենց ինքը՝
Հ
Ր. Ահաոյանր, «Արմատական»–ի հրատարակությունից հե ­
տո ստուգաբանել է ավելի քան երկու տասնյակ հայերեն բ ա ռ եր։ Որպես ըն դ ­
հանուր ելակետ պետք է հիշել, որ «Արմա տ ական բա ռ արանը» ամփոփում է
այն ամենը, ինչ Ո Ր կատարված է հալ բ ա ռ ա քննո ւթյան ու ստուգաբանությ՜ան
բնա գ ա վ առում մինչև 1935 թվականը։ Իսկ ա յ դ նշանակում է, Ո Ր յուրաքանչյուր
գիտնական-հայագետ, որըզբաղվում է կամ զբաղվելու է հայկական րաոաքըն–
ն ո լթյ ա մբ կ ամ ստուգաբանությամբ, ինքը պետք է կարողանա լիովին տեղյակ
լինել այն ամենին, ինչ Ո Ր կատարված է 1935 թվականից հետո։ Հասկանալի է
նաև, որ այս նկատառումները ոչնչու| չեն նսեմացնում «Արմատական»–ի գի­
տական արժեքը. Հր. Ահաոյանի «Հ ա յե ր ե ն արմատական բառարանը» եղել է և
է հայ բառարանագրության ու բա ռ ա գիտ ության գլուխգործոցը, և որքան էլ գի­
տությունը հարստանա նորանոր հետազոտություններով, նա, ա յն ո ւ ա մ ե ն ա յ­
նիվ, կպահպանի իր վիթխարի նշանակությունը բաոագիտական-ստուգաբա–
նական ուսումնասիրությունների համար։
• .- . . . .
։
Պրոֆ.
է. Բ. Ա Ղ ՜ Ա Յ ԱՆ
Fonds A.R.A.M