26*000
Հրացան
եւ
40
միլիոն
փամփուշտ
X
Մէկ տարուան
ընթացքին
Թուրքիա
Ամերիկայէն
ապսպրեց
Հենրի֊Աարթինի
սիստեմի
800,000
Հրացան եւ
30,000
ատրճանակ
77
։
Այգ աՀաւոր
պատերազմին,
ռուսական
բանակի
գլիւաւոր
զորա­
վարները
Հայեր էին : «Ազգերու
դարաւոր
պատմութեան
մէջ շատ
Հա զո ւագի ւտ են այն փորձիչ
առիթները
,
որոնք պիտի
կրնային
ռու–
սօթուրք
պատերազմին
չափ նպաստաւոր
Րէէ
ա
է
որեւէ
յեղափոխա­
կան կամ ազատագրական
շարժումի»
:
«
Եթէ
Հայերը
Հ
իրենց
պատիւն ու գոյութիւնը
արիւնոտ
բազուկ­
ներով
պաշտպանել
ուզած՛
ր լ լ
ա
՛
յ ի ն , եթէ օսմանեան
կառավարու­
թեան դէմ յեղափոխական
ուժով
մարտնչիլ
ուզած
ՐԱ
ա
յի
ս
*
>
ռ
թէ
1846–
^^
ի վեր անհատական
գաղափար
մը ունեցած
եւ
մարտական
գաղտնի
կազմակերպութեան
մը մասին
մտածած
ր էէ
ա
յէ
ս
>
ռուսօ–
թուրք
պատերազմէն
աւելի
գերազանցօրէն
ձեռնտու
քաղաքական
առիթ մը գոյութիւն
ունեցած
պիտի չրէէար
էր
ռ
նց
Համար : Բայց Հա­
յերը Հանդարտ
բանակցութեան
քաղաքականութենէն
գուբս
,
որեւէ
ներքին
ճիգ փորձած
չէին,
որովՀետեւ
անջատուիլ
մտածած
չէին ^
որո
վՀ ետ եւ «կասկածելի
տարր»
չէէ
ս
> որո վՀ ետ եւ ոչ թէ Թուրքի
ո յ
անկումին
,
ա յ լ անոր Ար դար ո ւթեանը
միայն
կը սպասկին
անկեղ–
եօրէն
,
Հաւատարմօրէն
:
Մինչեւ
ռուսօթուրք
պատերազմի
յայտարարութիւնը*,
Հայոց
ինքն ա պա Հ պան
ում
ի եւ ազատագրութեան
ամ բո
ճիգը կը
կայանար
անվերի
թ-ագրիրՏ/ձՀքքքճ.
գեղեցիկ
խմբագրութեան
մէՀւ
Մինչեւ այս
թո լականը
,
Հայերը
սերտօրէն
կապուած
էին Օսմանեան
ԳաՀուն^ եւ
բացարձակապէս
անբաժանելի
մնալ կը բաղձային
օսմանեան
դրօշա­
կէն
,
պաՀելով
իրենց
ազգային
անհատականութիւնը
:
Բռնութիւնը^
սակայն
Հ
,
յաջողած
էր Հայկական
անդրդուելի
վստաՀութիւնը
պղտո­
րել։ Ո՛֊ ա՛լ նուազած
էր Հայուն
Հաւատքը՝
Բարձրագոյն
՛
հրան
ղրկե­
լիք քննիչներուն
վրայ»՛*:
Թրքական
արդարութեան
յամեցող
ձայնը օր մը լսելու
ակնկա­
լութեամբ
,
Խոր էն Արք*
Նար֊Պէյ՝
իր գրաւիչ
պերճախօսութեան
թե–
77
Նոյն,
էջ
37։
գ
I
Ռուս Կ ո վկաս եան զօրա բանակի
ընդհանուր
հրամանաաար
ր հայազգի
Զօր*
(
կոմս)
Լորիս Ա ելիքովն
էր
%
իսկ իր օգնականներն
էին զօրավարներ Տէր
՚
Լուկա֊
սովն ու Լազարեանր
:
կարնոյ
անկումէն ետք, քաղաքին ոստիկանապետ
նշանակ֊
ւած էր Կ* Կամսարականր (Տես, ՛Լազար Զարըգ,
Կաոինապաւոում,
Պէյրութ,
1957,
էջ
396) :
78
&•
Սենեօպօ, էջ
130։
79
Նոյն, էջ
130-131:
ւ ձ Հ Հ )
- 33 -
Fonds A.R.A.M