տարրը
։
թ՝Է՛ Պարսկաստանի
եւ թէ՛ Հայութեան
գալիք
պատմու­
թեան
Համար
այս փաստը
ունեցաւ
լուրքդ քաղաքական
Հետե­
ւանք Հ
Պարսկա—Օսմանեան
մրցութիւնը
վերֆացալ
1639
թուին
,
երր
երկու
կողմերի
Համաձայնութեամբ
գՆուեց
բաժանման
նոր սաՀ–
ման։
Հայաստանը
բաժանուեց
երկու մաՀմեգակտն
պետութիւն–
ների
միշեւգ եւ պատմութեան
մէջ առածին
անգամ
կայուն
ձելով
ստեղծ ուեց
Օսմանեան Հայասա ան :
Նա աւելի
ընգարձակ
էր ,
տարած՛ուն
,
քան Պ ա րսկաՀա յաստանը
:
\
Հր կո
լ
պետ ո ւթ իւննե ր ի
սաՀմ անն
անցնում
էր Արեւմ տեան Ախուրե
անի ափերով
,
մինչեւ
Արաքս գետը, ապա
Արաքսի
ափերով
Հասնում
էր մինչեւ
Կողբի
աղաՀանքերը
,
յետոյ
իննում էր Հարաւ՝
Հայկական
պարը
մին–
չեւ
Լք ասիս * այստեղից
է լ Զ
ա
զրոշեան
լեռնաշղթայով
հասնում
էր
մինչեւ
ՄԷ2^
ա
գեաքի
սաՀմանները
:
Այս գէ^Ը շատ երկար
ժա–
մ անակ , մինչեւ
Ո՝ուսների
Պարս կա Հա յա ստանում
երե լալը
,
մը–
նաց ո րպէ ո երկու
պետոլթիլննե
րի սաՀման
ենթարկուելով
շատ
քիչ փոփոխութիւննեբի
։
1829
թ՛ Սեպտեմբեր
2-
ին կնքուեց
Ադ֊
րիա&ապոլսի դաշինքը,
որի զօրութեամբ
ռուսները
Օսմանեան
կա յսրութիւնից
ձեռք
բերին
Արեւմ տեան Այսրկովկասի
մի քանի
շրջանները
եւ Հա յկական
երկու
գաւառները՝
Աիյալցիւան
ու Ա—
իալքալաքը։
Աւելի ուշ,
1878
թ՛ ք՝եբլինի
ՎեՀաժողովի
որոշու­
մով, Ո*ո
լս
ա ս տ ան ը քՒուրքիա
յի ց ստացաւ
կարսը եւ ք*ա թո ւմ ը :
Օսմ անեան
Հա յաստանի
մնացած՜
Հ "ղերը
մինչեւ
վե րՀլ
մնացին
/
Թուրքիայի
տիրապետութեան
տակ
,
նոյնիսկ
որոշ
յաւելումնե–
րով կատարուած՝
Ո՝ ո ւ ս ա
ս
տ ան ի Հաշուին
.
$՝ուբքիան
բոլշեւիկ–
ներից յետ ստացաւ
Ա ուր մ ա լուն , կարսն ու Ար գա
Հան
ը
ւ918
եւ
1921
թուականներէն
:
Հա յաստանի
մ եհ ագո
յն
մ ասը
Օսմ անեան
գերիշխանութեան
տակ
էր . սա կայն , Է
^ՔԷՀ
ք
^
ՈԷ
~ՍՔԼՀ
ա
յԳ
*
ւ\
ա
յրերում
բնակչութիւն
չունէր
.
աւելի ուշ միայն,
19–
րգ գարում
,
թուրք
տարրը
սկսեց
ստուարանալ
քաղաքներում
:
ք^ոլբքի
Հա յրենիքը
Փ
ո
քը
Աս ի ան
էր • այստեղից
էր նա ծ՜ա լալւո
ւմ գէ՛զի
արեւելք
եւ արեւմուտք
:
^ ^ԼԷՂՒԸ. ^*Ր
Ա
^
ա
Հիացքն
ուղղուած՝
էր արեւմ ուտք՝
ք* ա լկան ե ան
թերակղզին
,
ո
(՛
Ր գրաւելուց
յետոյ՝
դարձաւ
եւրոպական
պետու­
թիւն : Աւելիէ ուշ նրա կա յս բութիւն
ը ամ բո զլացաւ
Ա՝
երձաւոր
Արեւելքում՝
իր մէջ առնելով
արաբական
եւ Հայկական
աշիւարՀ–
ները : Հա յութիւնը
միա
յն քաղաքականօրէն
կա յս ր ո ւթե ան
մ է ^
է ր , իսկ նրա անմիջական
Հարեւանը
քիւրգն
էր, որ Հարաւի
եւ
Հարաւ—արեւելքի
լեռներից
աստիճանաբար
իննում
էր
Հ
ա յո ց
դաշտերը
,
բարձրանում
Հայկական
լեռնալանջները
,
Հասաաաւում
Ա ասունի
մէջ,
Մ ու շի դաշտում
, *
Լանի
նա Հանգում
,
Արարատի
15
Fonds A.R.A.M