V I I I
կազմող
Տէրսիմի
եւ այս վերջնոյն մեկ ս՞ասո ներկայացնող
Ջ
ա
բ–
սանճագ
գ ա ւ ա ռին
վրայ։ Բ՛ոլորովին նա՛ տեղեկութիւն ե, ա–
ռ անց աղբիլրի, Տերսիմի եւ Չարսաննազի թրքական շրջանի պատ­
մութիւնը, ուր Հ ա յ եւ Ք ո ւր դ յա ր ա բ ե րո ւթիւննե րո ւ մասին խիստ
շահեկան տեղեկութիւնն եւ՛ կան խորհրդածութեան արժանի։ Մարդ
կը տարուի մտածելու, թե Հ ա յ ե ւ Ք ո ւր դ ժողովուրդներու միջ ե ւ եթե
հասկացողութիւն մը ստեղծուած ըլլար, թե՛ մեր ե ւ թե՛ անոնց 6ա–
կատազիրբ տարբեր նանզամանք կբ ստանար։
Հեղինա կ բ կբ խօսի նա եւ իր անկոխ դաւաոփն վարչական
բաժանումներուն եւ կառավարական կ ազմին վրայ, որպես լրացու­
ցիչը* նախորդ եջերուն մեջ տրուած
տեղեկութիւննեւ՚ուն։ Հոս կը
նանդիպինք դ ա ւ ա ռին դ|խաւոր քաղաքներուն եւ գ ի ւղ ե ր ո ւն մասին
տրուած |այն ծանօթութիւններու, որոնք ուղղակի տեղւոյն վրայ քաղ–
ւած են ռեղինակեն, քանի ՈՐ այս վերջինը* իբրականատես եւ
լիովին իրազեկ իր ծննդավայրի կեանքին
բոլոր ծալքերուն, անոր
տնտեսական վ ին՚ ս կ ը եւ այս տնտեսական վինակին ո իժ՛ը կազմող
երկրազործութիւնթ կըներկայացնէ, ա ռ անց մո ռ ա ց ո ւթե ան տայու ա–
նոր կրօնական, կրթական, ե կ եղեցա կ ան կեանքն ու կազմակեւ՚պու–
թիւններբ։ Այս ոետաքրքրական տեղեկութիւնները
ուրիշ տեղեր չեն
յիշուած, եւ եթե այս զրքին մեջ տեղաւորուելով չփւ՚կուեին, ի սպառ
կորսուեյոլ պիտի դատապարտուեին։
՚
Նոյնպես, մո ռ ա ց ո ւթե ան մեջ թաղուած պիտի
մնային այն
նարստաոարութիւննեւ՚ն ու կեղեքսւմներր, որոնք՛ Օսմանեան կառա­
վարութեան քաջայերութեամբ, կը զու՚ծադւ՚սւեին Քուր դ երու կողմե
Հայերուն դեմ, մասնաւորապես անոնց
հտղեւ՚ր յափշտակեյով ե ւ
Հ ա յ բ րնչազուրկ դարձնելով։ Ասոնք պատՏառ եղան, ՈՐ Տ այ ազզլւ
միջոցներ ա՚ոնե իր Ֆիզ իքական
զոյութիւնը պ ա ռ եյու եւ այս յա
փբշտակութիւններուն պատուար
կանզնեյու Տամար։ Սակայն այս
զործը այնքան անճարակ կերպով ղե կ ա վ արուեցաւ, ՈՐ անիկա յան–
զե ց ա ւ ազդին բնաջնջման, Թուրքիոյ սահմաններուն մեջ։
Այս ձախողռւթենեն եւ աղետեն զե ր ծ չե մնացած Չարսանճազ
եւս, որուն վտարանդի Տայութիւնր այսօր կբ կորսնցնե իր ոին բար­
քերը, կենցաղային սովորութիւններր ե ւ զաւարաբարբառբ, որոնց
Ջնարաւոր ամբողջութիւնը՛ այս սատորին մեջ ամփոփուելով, կո–
րուստե փրկուած կընկատուին անկասկած։
Թերեւս խստապահանջ քննադատներ այս դու՚ծը խծբծեն զա­
նազան թերութիւններ նշմարե|ով անոր մեջ. բայց պետք ե զիտնալ
թե այս ւղատմազիրքբ՛ իր նմաններուն լաւազոյններեն մեկն ե, իր
պարզ ել անպանոյՏ ձեւին Ժ՚եջ։
Կայ նաեւ ա ւ ե լին ։ Քննադատները պետք ե նկատի ունենան, ՈՐ
Fonds A.R.A.M